MahirəNərimanqızı

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi
 
Ümumi psixologiya. Psixologiya 
132 
Ģ i f a h i v ə y a z ı l ı n i t q d ə r e a l l a Ģ d ı r ı l m a s ı n ı n
« d a x i l i p r o q r a m l a Ģ d ı r ı l m a s ı n d a n » i b a r ə t d i r .
D a x i l i n i t q i n ü ç ə s a s t i p i n i q e y d e t m ə k
o l a r : 1 ) x a r i c i n i t q i n s t r u k t u r u n u ö z ü n d ə
s a x l a y a n , l a k i n f o n e s i y a , s ə s l ə r i n t ə l ə f f ü z ü
m ö v c u d o l m a y a n v ə ç ə t i n Ģ ə r a i t d ə f i k r i
m ə s ə l ə n i n h ə l l i ü ç ü n t i p i k o l a n
d a x i l ə n , ö z –
ö z ü n ə d a n ı ş m a q
( « ö z ü n ə y ö n ə l ə n n i t q » ) ; 2 )
x ü s u s i d a x i l i n i t q
– b u , t ə l ə f f ü z v a s i t ə s i
k i m i ö z ü n ü g ö s t ə r i r , s p e s i f i k v a h i d l ə r d ə n
i s t i f a d ə o l u n u r v ə o n u n s t r u k t u r u x a r i c i
n i t q i n s t r u k t u r u n d a n f ə r q l i o l u r ; 3
)
d a x i l i
p r o q r a m l a ş d ı r m a
,
b a Ģ q a
s ö z l ə
n i t q
i f a d ə s i n i n , b ü t ü n m ə t n i n v ə o n u n m ə z m u n
h i s s ə l ə r i n i n
s p e s i f i k
m ə n a
v a h i d l ə r i n i n
f o r m a l a Ģ m a s ı v ə m ö h k ə m l ə n m ə s i .
D a x i l i n i t q i n m ə n Ģ ə y i h ə l ə k i f a y ə t q ə d ə r
ö y r ə n i l m ə m i Ģ d i r .
L . S . V ı q o t s k i n i n
f i k r i n c ə
( 1 9 3 4 ) d a x i l i n i t q u Ģ a ğ ı n o y u n v ə b a Ģ q a
m ə Ģ ğ ə l ə l ə r z a m a n ı ö z – ö z ü n ə h ü n d ü r d ə n
d a n ı Ģ m a s ı n d a n i b a r ə t o l a n e q o s e n t r i k n i t q i n
t ə s i r i i l ə y a r a n ı r . T ə d r i c ə n b u d a x i l i n i t q –
« ö z – ö z ü n ə , ö z ü ü ç ü n n i t q ə » ç e v r i l i r . P . P .
B l o n s k i n i n f i k r i n c ə ( 1 9 3 5 ) d a x i l i n i t q x a r i c i
n i t q l ə
e y n i
v a x t d a
u Ģ a ğ ı n
b ö y ü k l ə r
t ə r ə f i n d ə n o n a m ü r a c i ə t o l u n a n s ö z l ə r i s ə s s i z
o l a r a q t ə k r a r e t m ə s i n ə t i c ə s i n d ə m e y d a n a
g ə l i r . B u n u i s ə a r t ı q b i r i n c i y a Ģ ı n s o n u n d a
m ü Ģ a h i d ə e t m ə k o l u r .
F i k r i n m ə z m u n u n d a n v ə o n u d o ğ u r a n
Ģ ə r a i t d ə n a s ı l ı o l a r a q d a x i l i n i t q i n i n k i Ģ a f
e t m i Ģ f o r m a s ı t a m a m i l ə f ə r q l i o l a b i l ə r .
A d ə t ə n ,
d a x i l i
n i t q d ə
f i k i r
o l d u q c a
ü m u m i l ə Ģ m i Ģ Ģ ə k i l d ə i f a d ə o l u n u r . L a k i n ə q l i
ç ə t i n l i k m e y d a n a g ə l ə n a n l a r d a d a x i l i n i t q
o l d u q c a m ü f ə s s ə l , a ç ı l m ı Ģ x a r a k t e r d a Ģ ı m a ğ a
b a Ģ l a y ı r , d a x i l i m o n o l o q a y a x ı n l a Ģ ı r v ə
p ı ç ı l t ı i l ə v ə h ə t t a h ü n d ü r d ə n i f a d ə o l u n a n
n i t q ə ç e v r i l ə b i l i r . B u i s ə f i k i r o b y e k t l ə r i n i n
d a h a
d ə q i q
t ə h l i l i n ə
v ə
ö z ü n ü n
f i k r i

---