www.elmler.net -
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya 62
62
yaradaraq yaddasaxlamanı da qeyd edirlər. Bu cür
yaddasaxlama
mnemonik yaddasaxlama adlanır. Məsələn,
20.07 rəqəmini yaddasaxlamaq üçün 2007-ci ili yada salmaq
kifayətdir. Yaxud yeni tanıĢ olduğumuz adamın adını həmin
adda olan yaxın adamımızın adı ilə eyni olduğuna görə yadda
saxlayırıq.
Yadasalma əvvəllər
psixikada
möhkəmlənmiĢ
məzmunun uzunmüddətli hafizədən operativ hafizəyə
gətirilməsi nəticəsində aktuallaĢdırılması, xatırlanmasından
ibarət olan hafizə prosesidir. Yadasalma da ixtiyari və qeyri-
ixtiyari olur.
Beyində hifz olunanların qısa müddətdən sonra
yenidən yada salınması xeyli çətin baĢ verir, əsasən, 2-4
gündən sonra daha aydın və əhatəli yada salınır.
Yadasalmada hadisələrin hansı konteksdə baĢ verdiyi
mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Məsələn, köhnə əĢyalar, kitablar,
ev, uĢaqlığın keçdiyi yerlər və onlarla bağlı olanlar daha güclü
təsir edir. Bu mənada Zeyqarnik effekti maraq kəsb edir. Təbii
sonluğu olmayan vəziyyətləri, tamamlanmayan hərəkətləri
insanlar daha yaxĢı yadda saxlayır. Əgər biz yeməyi, içməyi
sona çatdıra bilmir, arzu etdiyinə çata bilməyə az qalmıĢ,
amma çatmadıqda bu daha uzun müddət yadda saxlanılır,
nəinki asanlıqla əldə edilən. Hafizənin bu xüsusiyyəti onunla
bağlıdır ki, tamamlanmamıĢ hərəkətlər mənfi emosiyaların
mənbəyi olduğundan müsbət emosiyalara nisbətən daha güclü
təsirə malikdir. Məhz buna görə də adamlar uğursuz sevgini,
bədbəxt hadisələri, xəstəliyi, əzablarını, həyəcanlarını daha
dəqiq və aydın yadda saxlayırlar.
Tanımaya gəldikdə o,
hər hansı bir obyekti yenidən qavrama zamanı yada salmaqdan ibarətdir. Tanıma
olmasaydı biz cisimləri artıq bizə tanıĢ olan kimi deyil, yeni
cisim kimi qavrayardıq.
Unutma. Hafizə ilə bağlı çətinliklər yadasalmadan daha
çox xatırlama ilə əlaqədardır. Müasir psixologiyanın bir çox
tədqiqatları sübut edir ki, sağlam beyində informasiyalar uzun
