MahirəNərimanqızı

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi
 
Ümumi psixologiya. Psixologiya
174 
174 
P.A.Rudik, A.Ç.Puni, O.A.Çernikova tərəfindən təhlil 
edilmiĢdir. 
Həyat öz müxtəlifliyi ilə tərbiyə edir, ancaq xarakterin 
formalaĢmasının əsas amili ailə və məktəbdir. UĢaqların 
xarakterinin bir çox qüsurları ailədə düzgün olmayan tərbi-
yənin nəticəsidir, məsələn, ərköyünlik, inadkarlıq, Ģıltaqlıq və 
eqoizm yaradır, fiziki cəza isə uĢaqları kobud, sərt bəzən isə 
qorxaq, yalançı, aciz edir. Ancaq heç də həmiĢə uĢaqların 
xarakterinin qüsurlarını ailə tərbiyəsinin səhv olması ilə izah 
etmək düzgün olmaz. Bəzən xarakterin yaranmıĢ xüsusiy-
yətlərini uĢaqlar “küçənin”, pis məktəb yoldaĢlarının və s. 
təsiri altında qazanırlar. 
Məktəblilərin xarakterinin formalaĢdırılması məktəbdə 
təlim və tərbiyənin əsas vəzifələrindən biridir. 
Xarakterin formalaĢmasının əsas Ģərtlərinin siyahısına 
özünü tərbiyəni də əlavə edirlər. 
Məlumdur ki, xarakterin formalaĢmasına ətraf mühit təsir 
edir. Bioloji Ģərtlər də əhəmiyyətli rol oynayır. Bu Ģərtlər 
xarakterin formalaĢmasına fatalist təsir etmir, onlar həmiĢə 
müxtəlif və öz qanunauyğunluqları olan daxili Ģərtlər 
vasitəsilə dəyiĢir. 
Xarakterin formalaĢmasında kompensasiya hadisəsi də 
böyük rol oynayır. Xarakterin bir əlaməti zəiflədikdə bu 
çatıĢmazlığın əvəzinə baĢqa əlamət daha yaxĢı inkiĢaf edir. 
Xarakterin formalaĢması daxili vəziyyətdən də asılı 
olur. L.S.Vıqotski uĢaq üzərində hər hansı bir təsir onu uĢağın 
hiss etməsi nöqteyi-nəzərindən ona subyektiv münasibətindən 
keçməsi anlayıĢını inkiĢaf etdirmiĢdir. ĠnkiĢafın uĢağın daxili 
vəziyyətindən asılılığı prinsipi daha sonra A.N.Leontyev 
tərəfindən inkiĢaf etdirilmiĢ və L.Ġ.Bojoviç və onun əmək-
daĢlarının 
tədqiqatlarında 
xüsusi 
sübutlarla 
təsdiq 
olunmuĢdur. Bojoviç daxili vəziyyəti uĢağın Ģəxsi ehtiyacları 
və arzularının sistemi kimi müəyyən edir. Daxili vəziyyət həm 
də yaĢlı insanların xarakterinin dinamikliyində az rol 
oynamır, məsələn, inadkar adamın yenidən tərbiyə 

---