MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

            Faiq Ələkbərov              Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə) 

163 

başlamışdır. XX əsrin əvvəlləri türklüyün milliyyət dövründən 

millət dövrünə keçdiyi bir dövrdür» [154, 22].  

Göründüyü  kimi,  1910-1920-ci  illərin  özünəməxsus 

xüsusiyyətlərdən  biri,  bəlkə  də  birincisi  milli  sosial-

demokratların,  milli  liberalların,  milli  islamçıların  və  başqa 

milli  ziyalıların  öncə  «türkçülük»,  daha  sonra  onun  konkret 

ifadəsi  olan  «Azərbaycan  milli-türk  ideyası»  ətrafında 

toplanmaları,  ən  azı  bu  ideyaya  rəğbət  bəsləmələri  olmuşdu. 

Bu  dövrdə  siyasi-ideoloji  mübarizə  isə  əsasən,  milli-

demokratik cərəyanla  (Azərbaycan türkçülüyü tərəfdarları ilə) 

mühafizəkar  «ittihadçılıq»  və  marksizm  (bolşevizm, 

menşevizm və b.) təlimləri arasında getmişdi.  

Bu  dövrdə  Azərbaycan  milli  ideyasının  yaranmasında 

M.Ə.Rəsulzadə,  N.Yusifbəyli,    M.Hadi,  Y.V.Çəmənzəminli,  

A.K.Kazımzadə,  Ü.Hacıbəyli  və  başqaları  mühüm  rol 

oynamışlar.  Ən  önəmlisi  odur  ki,  onlar  özlərindən  əvvəlki 

islamçılar,  türkçülər  və  milli  liberallardan  fərqli  olaraq,  daha 

konkret  və  milli  xətt  seçərək  Azərbaycan  türkçülüyünü  və 

istiqlalçılığını hədəfləmişdilər.  

Milli  İstiqlal  ideyasının  formalaşması  iki  istiqamətdə:  1) 

romantik  ədəbiyyatda;  2)  siyasi-ideoloji  ədəbiyyatda  öz  əksini 

tapmışdır. 

Bizcə,  ilk  dövrlərdə  Azərbaycanın  milli  istiqlalı  ideyası