MahirəNərimanqızı
Yüklə 3,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi
Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)
160 160 islamlaşmaq və türkləşmək: «Türkləşmək və islamlaşmaq ülküləri arasında bir çatışma olmadığı kimi, bunlarla çağdaşlaşmaq ehtiyacı arasında da çatışma mövcud deyildir… Sonucda, hər birinin təsir çərçivələrini bəlirləyərək bu üç amacın üçünü də qəbul etməliyiz; yaxud, daha doğrusu, bunların bir ehtiyacın üç müxtəlif nöqtədən görülmüş çevrələr olduğunu anlayaraq «çağdaş bir İslam Türklüyü» yaratmalıyız» [239, 19-20]. Türkiyə tədqiqatçısı A.Gökdəmir hesab edir ki, Gökalpın bu üç kəlməsi türk sosial fəlsəfəsinin ən geniş çevrəsini vermişdir: «Türk və müsəlman oluş, tarix içində təkəvvün edən milli realitəmizdir: yəni bir həyat içində şəkillənməsinə, qalxınmasına, güclənməsinə, yücəltilməsinə çalışılan topluluq Türk millətidir və bu millət müsəlmandır. Qərb mədəniyyəti isə, yeryüzündə heç bir topluluğun ilgisiz və dışında qalmayacağı bir böyük dünya gerçəkliyidir» [249, 218]. Şübhəsiz, Azərbaycan türkçülüyü ideyasının – azərbaycançılığın yaranmasında və inkişafında da əsas təkanverici, katalizator rolunu türkçülük, islamçılıq və müasirlik prinsipləri oynamışdır. Ancaq onların arasında ilk yeri türkçülük tutur. Rəsulzadə də qeyd edir ki, 1910-cu illərdə Azərbaycan türk mətbuatında milli motivlərin, o cümlədən türkçülüyün, türk birliyinin önə keçməsində Balkan savaşından sonra Türkiyədə güclənməyə başlayan türkçülük cərəyanının güclü təsiri olmuşdu [189, 48]. Xüsusilə, «Türk Yurdu» müəlliflərinin timsalında (Y.Akçuraoğlu, Z.Gökalp və b.) Türkiyədə başlayan türkçülük hərəkatı Qafqazda da çox atəşli ardıcıllar bulmuşdur. Rəsulzadə yazır: «Müsəlman anla- yışı yalnız dini qurumlara deyilərək, başqa yöndə türk sözü doğal olaraq işlənmək haqqını qazanmış olur, siyasət, dini
|