MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

            Faiq Ələkbərov              Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə) 

157 

marksizmin  milli  konkretlikdən  çox  uzaq  olmasının  nəticəsi 

idi  ki,  sonralar  (1910-1920-ci  illərdə)  milli  sosial-

demokrtaların (M.Ə.Rəsulzadə, A.Kazımzadə və b.) xeyli bir 

qismi  həmin  ideyalardan  üz  döndərərək  Azərbaycan 

türkçülüyü ideyasının əsasını qoydular.  

Hər  halda,  türkçülərdən  Ə.Hüseynzadə  «Osmanlı 

türkçülüyü»nü (yəni ortaq türk ədəbi dilini, türk ədəbiyyatını, 

Osmanlı  Türkiyəsinin  timsalında  türk  birliyini  və  s.)  təbliğ 

etməsinə baxmayaraq,  yeri gələndə Azərbaycan türkcəsini də 

öymüş, Azərbaycan türklərinin türk dünyasında özünəməxsus 

yer tutmasını bəyan etmişdir. Ə.Topçubaşı isə çar Rusiyasının 

əsarəti  altında  olan  türklərin,  o  cümlədən  Azərbaycan 

türklərinin milli-mədəni muxtariyyət, hüquq və azadlıqlar əldə 

etməsinə  səy  göstərmişdir.  Şübhəsiz,  bütün  bunlar  milli  və 

müstəqil  Azərbaycan  ideyasına  doğru  gedən  yolda  ilk 

addımlar  idi.  Məhz  1900-1910-cu  illərdə  atılan  kövrək 

addımların  nəticəsi  idi  ki,  1910-1920-ci  illərdə,  sözün  həqiqi 

mənasında,  Azərbaycanın  milli  istiqlalını  hədəfləyən 

Azərbaycan  türkçülüyü  ideyası  –  azərbaycançılıq  yarandı. 

M.Ə.Rəsulzadənin təbrincə desək, ictimai ideologiyanın bütün 

sisteminin  öncə  dini  islamçılıq  sistemindən  ümumi 

türkçülüyə-turançılığa,  daha  sonra  türkçülükdən  milli 

türkçülüyə keçidi başlandı [179, 51].