MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

            Faiq Ələkbərov              Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə) 

547 

sammiti,  Türksoy,  Türk  Parlament  Assambleyası,  TAKM  və  s.) 

yaranmasında aparıcı rol oynaması da göstərir. 

Bu  baxımdan,  bizcə,  hazırda  Azərbaycan  üçün  önəmli 

məsələlərdən biri də məhz Türk dövlətləri arasında birliyin inkişaf 

etdirilməsidir.    Ancaq  dəqiqləşdirmək  lazımdır  ki,  Türk  birliyi 

dedikdə konkret nəyi nəzərdə tuturuq. Çünki bu, bir qədər geniş 

anlamdır. Burada söhbət konkret milli kimliyini, milli dilini, milli 

dövlətini türk olaraq qəbul edən toplumlardan gedə bilər. Ancaq 

bu  məsələlərdə  də  bir  qədər  obyektiv  və  subyektiv  səbəblərdən 

dolayı  problemlər  var.  Məsələn,  «Türk  birliyi»nin  içərisində 

nəzərdə  tutulan  ölkələrin  (Türkiyə,  Azərbaycan,  Türkmənistan, 

Özbəkistan  və  b.)  bir  yerə  toplanması  Türkdilli  dövlətlərin 

sammiti adlandığı halda, orada bir araya gələnlərin əksəriyyəti rus 

dilində danışırlar. Əlbəttə, problem yalnız sammitin adı, yaxud da 

oraya toplaşanların hansı dildə danışmaları ilə bağlı deyildir. Əsas 

problem bu türk dövlətlərinin hakimiyyətlərindən daha çox ayrı-

ayrı  müstəqil  ölkələrdə  yaşayan,  ancaq  əsasən  eyni  soyu,  dili, 

mədəniyyəti və tarixi paylaşan türk xalqlarının bir-birlərini hansı 

şəkildə dərk etmələri, qəbul etmələri ilə bağlıdır. Məsələn, SSRİ 

dövründə bu imperiyanın tərkibində yaşamağa məcbur olan Orta 

Asiya,  Krım,  Tatarıstan,  Qafqaz,  Sibir  və  başqa  türk  toplumları 

arasında iqtisadi, mədəni və s. əlaqələr heç də pis deyildi. Sadəcə, 

həmin  dövrdə  türk  toplumlarının  əsas  əlaqə  vasitəsi  rus 

mədəniyyəti, rus dili, rus ədəbiyyatı idi. Qırğız, özbək, qazax, türk 

(Azərbaycan), türkmən, tatar və başqaları məhz məcbur olaraq rus 

dili  və  mədəniyyəti  vasitəsilə  bir-biri  ilə  əlaqə  saxlayırdılar. 

Şübhəsiz, bütün bunlar nə qədər müstəmləkəçiliyə xidmət etsə də, 

müəyyən qədər onlar bir-biri ilə təmas yarada bilirdilər. Ancaq bu 

ölkələr müstəqil olduqdan sonra həmin səviyyədə  eyni təmasları 

yarada  bilməmişlər.  Yalnız  son  zamanlarda  bu  istiqamətdə 

---