www.elmler.net
-
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)
554
554
tətbiqini təklif etmişdir. Ancaq H.Zərdabi isə onlardan fərqli
olaraq həm hər iki mədəniyyətdən yararlanmağın faydalı olun-
masını irəli sürmüş, həm də ümumilikdən xüsusiliyə doğru ad-
dım ataraq konkret Qafqaz-Azərbaycan müsəlmanlarının-türk-
lərinin milli oyanışı üçün əməli işlər görməyə çalışmış, Azər-
baycan milli ideyasının yaranması prosesini sürətləndirmişdir.
Fikrimizcə, 19-cu əsr mütəfəkkirlərmizin Azərbaycan
milli idyeasının yaranması yolunda atdıqları ilk addımlar
səmərəsiz qalmamış, onların davamçıları (Ə.Ağaoğlu,
Ə.Hüseynzadə, Ə.Topçubaşov, M.Ə.Rəsulzadə, N.Yusifbəli
və b.) azərbaycançılığın milli ideyaya çevrilməsi yolunda
mühüm addımlar atmışlar. Şübhəsiz, onlar bu işə başlarkən
sələflərinin Azərbaycan milli ideyası yolunda atıdığı ilk
addımlardan ciddi «dərs» almış, bu milli dərs əsasında milli
və müstəqil Azərbaycan yaratmağa çalışmışlar. Bizcə,
Azərbaycan milli ideyasının müəyyənləşməsi zamanı milli
ideoloqlar sələflərinin hər birinin ideyalarından yararlanmağa
çalışaraq, onların milli dünyagörüşləri əsasında islamlaşmağı,
türkləşməyi və yeniləşməyi-avropalaşmağı bir xətt olaraq
qəbul etmişlər.
Bu mənada Ə.Ağaoğlunun İslam-Türk birliyinə
əsaslanan «İslam millətçiliyi», Ə.Hüseynzadənin türkləşmək,
islamlaşmaq və avropalaşmaq «üçlüy»ü, M.Ə.Rəsulzadənin
və N.Yusifbəylinin bu «üçlük» əsasında Azərbaycan
türkçülüyü ideyasını – azərbaycançılığı irəli sürməsi bir
təkamülün nəticəsi idi. Bu təkamülün kökü nə qədər
qədimlərə gedib çıxsa da, çağdaş mərhələdə onun yeni
cizgiləri 19-cu əsrdə meydana çıxmış, 20-ci əsrin əvvəllərində
isə Azərbaycan milli ideyasının və onun bariz nümunəsi olan
|