Mahsulotga narx belgilash

MAHSULOTGA NARX BELGILASH

Reja:
1.Narx tushunchasi va uning moxiyati.
2.Narx siesatini shakllantirish va narx darajasini xisoblash uslublari.
3.Tovarlarning yashash davri mobaynida narxlarning uzgaruvchanligi.

Narx tushunchasi va uning moxiyati
Narx bozor kategoriyasi bulib, tovarlar ayirboshlanganda yuz beradigan munosabatlarni anglatadi. Narx nazariy jixatdan olganda tovar kiymatining puldagi ifodasi, kiymatining bozordagi kurinishidir.
Narx bamisoli barometr kabi bozor xolatini kursatib turadi, narx pasayib ketsa, tovar bozori kasodlikka yulikkan buladi, tovar nafsiz bulib, uni boshka tovar bilan almashtirish yoki uning sifatini tubdan yaxshilash zarurligi pul tarkibiga kuyiladi. Narxning iktisodiy mazmunini uning funktsiyalari kursatib beradi. Narx nimaga tegishli bulishidan kathiy nazar (tovar, xizmat) beshta asosiy funktsiyani bajaradi:

1. bozor muvozanatini tahminlash funktsiyasi

2. xisob-kitob, ulchov funktsiyasi
3. iktisodiy regulyator funktsiyasi
4. rakobat vositasi funktsiyasi
5. ijtimoiy ximoya funktsiyasi
Bozor iqtisodiyoti sharoitida narxning kuyidagi turlari mavjud:
1. demping narx
2. nufuzli narx
3. milliy narx
4. arzonlashtirilgan narx
5. jaxon narxi
6. yashirin narx
7. erkin narx
8. standart narx
9. kontrakt (ulgurji) narx
10. chakana narx
11. uzgaruvchan narx
12. limit narx
13. muvozanat narx
Bozor narxining asosiy xususiyatlari ularning doimo uzgarib turish kobiliyatidir. Narxlar xech kachon sababsiz uzgarmaydi. Yukori narxlar esa yukori sifatli, yangi istehmol kobiliyatiga ega bulgan tovarlarga urnatiladi. Narx darajasiga tovarning rakobatbardoshligi va bozordagi urni boglikdir.
Narx belgilash maksadlari: bozor ulushini kupaytirish, kiska vakt ichida eng kup foyda olish, yukori foyda normasini uzok muddat saklab kolishdan iborat.
Birlamchi narxni aniklashga vakt buyicha narx darajasini anik xisoblash tahsir kiladi. Bu xisoblash bozor segmentiga, tovarning yashash davriga, talab va taklifning potentsial mikdoriga boglik buladi. Marketingda tovar siyosati ijtimoiy tovar ishlab chikarishning barcha boskichlari, yangi ishlab chikarishning, taksimlashning, almashuv va istehmolchining uziga xos xususiyatlarini xisobga olgan xolda yuritiladi.
Narx bajaradigan bahzi bir vazifalarni kurib utamiz: avvalo narxlar ishlab chikarish va istehmoldagi uzgarishlardan xabar beradi
Narxlar fakat istehmoldagina emas, balki ishlab chikarishdagi uzgarishlardan xam darak beradi. Narxlarning boshka muxim vazifasi – ishlab chikaruvchilar va istehmolchilarni ragbatlantirishdir. Narxlar mexanizmi ishlab chikarilayotgan maxsulot mikdorini kupaytirishgina emas, balki ishlab chikarishning eng tejamli usullarini ishlashni xam ragbatlantiradi.
Narxlarning uchinchi vazifasi ikkinchisi bilan chambarchas boglik. Bu daromadlarnig taksimlanishiir. Tovar ishlab chikarish sharoitida xujalik faoliyati ishtirokchilari oladigan daromadlar ular uz shaxsiy yoki ishlab chikarish istehmollarini kuplab sotadigan yoki sotib oladigan tovarlar va xizmatlarning narxlariga bevosita boglik buladi.
Narxlarning turtinchi vazifasi aloxida korxonalarga va xujalik soxalariga ishlab chikarish omillarini taksimlashdir.
Narx bilan istehmolchilar urtasida juda chambarchas alokadorlik mavjudki, uni iktisodiy tamoyillar: talab konuni, talabning narx ravonligi, bozor segmentatsiyasi bilan izoxlash mumikn. Talab konuni istehmolchilar odatda kimmat narxlarga karaganda arzon narxlarda kuprok tovarlar sotib olishini ifodalaydi. Ammo xar kanday tovar xam «narx-mikdor» alokadorligiga tugri kelavermaydi. Ayrim maxsulotlarga talab shundayki, muayyan sharoitlarda yukorirok narxlar kuprok tovar oboroti xajmini tahminlaydi. Bunday tovarlar bozorning ayrim segmentlariga muljalalngan – bular kimmatbaxo avtomobillar, kemalar, zeb-ziynat buyumlari, muyna va boshkalar.
Ikki narx segmenti yakkol kuzga tashlanadi: «narx» xaridori va «sifat» xaridori bor. Kupincha xaridorlar sifatga nisbatan ishonch bildirib, ortikcha pul sarflaydilar. Yukorirok narxlar guyo ularga sifatga nisbatan ishonch bildirib, bu ayniksa noxush okibatlarga olib kelishi mumkin bulgan maxsulotlar xaridida kup kuzatiladi.
Narx ravonligi istehmolchilarning xarid kilinadigan tovarlar mikdori nuktai nazaridan narx uzgarishlariga uta sezuvchanligini belgilaydi. Amalda talab ravonligini uch kurinishi, yahni ravon talab, noravon talab xamda yakka (unitar) talabga bulish mumkin.