Makroiqtisadiyyat Mövzu 12 Büdcə vergi siyasətinin iqtisadi proseslərə təsiri. İqtisadi artımın nəzəri modelləri

Salaonun modeli.
Bu cəhətdən Neoklassik modelləri artım sırasında Salao adlı alimin iqtisadi artım modeli diqqəti çox cəlb eliyir. Salaonun modelinə görə kapital artımının baza tənliyi – “
Salaonun nəzəriyyəsi – “Nə şiş yansın nə kabab prinsipinə söykənir” Salaonun modeli neoklassik yanaşma tərəfdaşları baxışları çərçivəsində ən sadə müasir iqtsadi artım modelidir. Modeldə əsas subyektlər və ev təsərrüfatları və firmalardır. Onun əsas parametrləri qismində bunlar nəzərdən keçirilir:

1. 
   Əhalinin ümumi sayından işliyənlərin payı
   
2. 
   Əhalinin artım tempi – DN/M=m
   
3. 
   Kapitalın amortizasiya payı – DX
   
4. 
   S milli gəlirdə yığımın xüsusi çəkisi (S həmişə yığımı ifadə eliyir) və bu göstəricilər əsasında o modeli qurmuşdur
   

Kapitalın amortizasiya payı DX – SE milli gəlirdə yığımın çəkisi
İstehsal texnologiyası dəyişməz olduğu şəraitdə əhalinin adambaşına düşən istehsal həcmi dəyişmələrini etdirən funksiya: “KT = kt”
Bu göstərici artdıqca, məsələn deyəkki, əvvəlcə fordun zavodunda maşını yığanın 10 nəfərinə 1 konveyr düşürdüsə, indi 2 konveyr tətbiq olunur. Və ya daha sürətli gedən konveyr tətbiq olunur. Və əməyin texnika ilə silahlanması dərəcəsi artdıqca, onun vergi nəticələri çox olacaq. Belə görünüş əmələ gəlirki, maşın tətbiqinin özü kapital sahiblərinə böyük və cəmiyyət miqyasının hamısına daha çox vardövlət gətirə bilir. Bu səhv deyil. Amma bu işçilərin əziyyətinin qiymətləndirilməməsi deməkdir. Və yaxud çox az qiymətləndirilməsi deməkdir. Böyük əmək haqqı ilə qiymətləndirirlər əlbəttə, amma sahibkar bir növü öz xidmətləri kimi qiymətləndirir yeni texnikanı tətbiqini. Mən elədim, mən yüksək səviyyəli mühəndisləri dəvət elədim, yüksək səviyyəli texnologiyası mən aldım və beləliklə, Salaonun nəzəriyyəsində kapitalist nə dərəcədə əməyin texnika istehsalına sahibkarlar nə qədər çox çalışırlarsa, o qədər çox artıma nail olmaq mümkündür. Bu isə bütün cəmiyyətin problemlərini səmərəlilik birincidir ədalət ikincidir. Amma həddindən artıq əmək intensivliyi, ədalətliliyin nəzərə alınmaması şəraitində geriləməyə gətirib çıxara bilər. Ona görəki insan dözmür müəyyən həddə. Gərək əməyin təhlükəsizliyini və səmərəliliyini təmin etmək üçün hər şeyin həddini gözləyəsən. Buna görə də texnika tətbiq edərkən, işçilərin ona tab gətirməsi, onların sağlamlığına ziyan dəyməməsi şərtinədə riayət etmək lazımdır. Və bunlar parallel sürətdə artıb genişlənərsə, cəmiyyət miqyasında onda daha çox müsbət effektlər əldə etmək olar. Yoxsa bir tərəfli qaydada maksimum texnika tətbiq etməklə işçiləri işdən çıxarmaqla onlara qayğı göstərməməklə iqtisadi artımı Salaonun modelində özünü doğrulda bilməz. Çünki əhalinin böyük hissəsini zəhmətkeşlər muzdlu işçilər təşkil edir. Və onlar heçdə həmişə sahibkarlar üçün işləmirlər. Və həmin düsturu qrafikdə də təsviri verilmişdir.