Profiks.
Dövlət büdcəsinin gəlirləri ilə xərcləri gəlirlərin üstünlüyü ilə başa çatırsa bu büdcədə profiksin yaranması deməkdir. Bu isə büdcənin yaxşıişləməməsi deməkdir. Yəni pul var idi ama real işlərə çevirib bunu xalq üçün düzgün formada xərcləmədilər. İS LM
LM – L –pulların xərclənməsi deməkdir
M – Təklif olunan pulların məbləğini göstərir.
Əgər M L-dən çoxdursa, bu büdcədə pisdi. Millət bütün ölkə iqtisadiyyatında, pulların profiksi – artıq qalması deməkdir. Yəni lazım olan işlərə xərclənmiyib.
Xərcləmələrlə pul təklifi arasında uyğunluq olmalıdır. Biri o birindən çox və ya az olanda isə maksimum səmərəli istifadə olunmalıdır. Pulu xərcləmiyib saxlamaq səmərəliliyi aşağı salır. Əgər imkan varsa, pulu müəyyən işlərə xərcləmiyib saxlıyırsansa, bu dövlət üçün heçd yaxşı büdcə hesab olunmur.
Büdcə vergi siyasətinin çox tərəfləri var. Bunlardan biri də, Müəyyən momentlərdə xərcləmələri işgüzar aktivliyə müsbət təsir göstərməsini əks etdirir. Əgər işgüzar aktivliyə xərcləmələr mənfi təsir göstərirsə, pulların göyə sovrulması deməkdir. Yəni xərcləmələrin düzgün istifadə olunmamasını ört bastır etməsi deməkdir. Düzdür hər bir subyekt öz pulunu istifadə etməkdə sərbəstdir. Amma büdcəyə daxil olan vəsaitləri xərcləməkdə, bütün o nisbətlərin tarazlığın əmələ gəlməsi və səmərəli olması üçün dövlət bazar kortəbiiliyini aradan qaldırmağa çalışır. Və keyniçilərin əsaslandırdığı nəzəriyəyə görə mütləq işgüzar aktivliyi qaldırmağa çalışmalı və dövlət xərcləri vasitəsilə bütün iqtisadiyyatı optimal tənzimləməyə nail olmalıdırılar. Əgər təkcə bazarın ixtiyarına buraxılsa, bu zaman bazar kortəbiiliyi müəyyən çatışmayan cəhərlər törədə bilər. Məsələn, vəsaitlərin lazımi istiqamətdə işgüzar aktivliklə xərclənməməsi. Bunu təşkil etmək üçün vergilərin tutulması mexanizmi dəqiqləşdirilməlidir, əvəzi ödənilmədən vergi toplanır, vergi qanunvericiliyi elə olmalıdırki, vergi ödəyənlər bununla hesablaşsınlar. Onlara həddindən artıq böyük ziyan vurmaq olmaz. Uyğun olaraq vergi qoyuluşu məqsədə uyğundur. “Dövlətin pulunu xərcləyərkən məsuliyyət 1-ə 10 artır.”
Dövlət tərəfindən məhsul və xidmətlərin satın alınmasına xərclənir. O xərclər də əvvəla konrol rəqəmələrdə öz əksini tapır hər kvartal üçün. Və yoxlayanlar xüsusi dövlət orqanlarıda bunu yoxlamaqla məşğul olurki, sən o xərcləri aşmısan və aşmısansa necə aşa bilmisən? Hara xərcləmisən necə olduki aşa bildin? Çox ciddi büdcə nəzarəti həyata keçirilməlidir və keçirilir.
Bazar iqtisadiyyatı həmişə gözlənilməz proseslərlə zəngindir. Gah pul çatışır, gah da pul artıqlığı əmələ gəlir. Gah da ki, pul çatışmazlığı və azalması əmələ gəlir. Bunlar isə kimlərinsə iqtisadi fəaliyyətinə xüsusilə dövlət tərəfindın həyata keçirilən iqtisadi fəaliyyətə təsir göstərmiyə bilməz.
Dostları ilə paylaş: |
