Maktabgacha pedag

Muhim muammoning yechimini topishga yordam beradi va Qanday” savoli orqali muammo hal qilinadi


ga \ nadi J


Qanday?


628




kelajakyo'lini talab borishini, o'tkir muammolarni tortinchoq- lik bilan emas, balki ro'yi-rost ochib tashlash kerakligi uqtiriladi.
«Eskicha yondashish, eskicha fikr yuritish zamonini bizlar unutishimiz lozim».
«Bir haqiqatni hammamiz yaxshi anglab olishimiz zarur»

• 
  «Yakdillik, iymon va insof, so'z va ish birligi insonparvarlik
  
• 
  biz qurayotgan jamiyatimizning tamal toshlaridan biridir» - deb uqtiradi Birinchi Prezidentimiz I.A.Karimov «O'zbekiston iqtisodiy siyosatining ustuvor yo'nalishlari» asarida (1992-yil).
  

Bu vazifalarni to'g'ri, o'z vaqtida amalga oshirish maqsadida maktabgacha ta’lim bo'limlari tomonidan maktabgacha ta’lim muassasalarini nazorat qilishning ahamiyati beqiyosdir.
Nazorat qilishning maqsadi, vazifalari va unga qo'yiladigan talablar
Nazorat qilishning asosiy maqsadi - «Maktabgacha ta'lim to'g'risida»gi qonun asoslarida, maktabgacha ta’lim ishlarini takomillashtirish, ilmiy fan yutuqlariga suyangan holda zamon talablari darajasidagi maktabgacha ta'lim tizimini tashkil etishdir».
Nazorat qilishning asosiy vazifalari quyidagicha: Maktabgacha ta'lim muassasalarini boshqarishda eng yaxshi shakllarni aniqlash va amaliyotga tatbiq etish;

1. 
   Maktabgacha ta'limni boshqarish darajasini o'stirish;
   
2. 
   Maktabgacha ta'lim dasturi tinglovchilarini amalga oshirish asosida maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarni har tomonlama rivojlantirishni davlat nazoratidan o'tkazish;
   
3. 
   Maktabgacha ta'lim muassasalari ishini maqsadga muvofiq tekshirish;
   
4. 
   Ularning ishidagi kamchiliklarni yo'qotish choralarini ishlab chiqish va ularga amaliy yordam berish;
   
5. 
   Ishdagi ijobiy tomonlarni o'rganish, umumlashtirish, ommalashtirish, rag'batlantirish;
   

629

6. 
   Rahbarning xodimlar bilan ishlash malakalarini o'stirishda nazorat ishlarini tashkil etish;
   

7. 
   Maktabgacha ta’lim xodimlariga ta’lim-tarbiya ishini yanada rivojlantirishda metodik yordam ko'rsatishdan iboratdir.
   

Maktabgacha ta'lim vazirligining Maktabgacha ta'lim boshqarmasi o'z qaramog'idagi avtonom, viloyat va ularning joylaridagi bo'limlarini, pedagogik bilim yurtlarini, maktabgacha ta'lim muassasalarini nazorat qilish huquqiga egadir.
Maktabgacha ta'lim bo'limlari va maktabgacha ta'lim muassasalarini nazorat qilish ilmiylik, hayot bilan bog'liq tamoyillari asosida amalga oshiriladi. Aniqlangan kamchiliklarni tuzatish bo'yicha amaliy yordam ko'rsatish hamda uning bajarilishini doimo tekshirib turish bilan yakunlanadi.





Maktabgacha ta’lim muassasalarini boshqarishda eng yaxshi shakllarni aniqlash va amaliyotga tatbiq etish


Maktabgacha ta’limni boshqarish darajasini o’stirish


Maktabgacha ta’lim dasturi talablarini amalga oshirish asosida maktabgacha ta'lim
yoshidagi bolalarni har tomonlama rivojlamirishni davlat nazoratidan o'tkazish


Maktabgacha ta'lim muassasalari ishini maqsadga
muvofiq tekshirish


Ularning ishidagi kamchiliklarni yo’qotish choralarinl ishlab chiqish va ularga
amaliy yordam berish


Ishdagi ijobiy tomonlarni o'rganish, umumlashtirish, ommalashtlrish va
rag’badantirish


Rahbarning xodimlar bilan ishlash malakalarini o'stirishda nazorat ishlarini
tashkil etish


Maktabgacha ta'lim xodimlariga ta'lim-tarbiya ishini yanada
rivojlantirishda metodik yordam ko'rsatishdan iboratdir


Nazorat qilishning samaradorligiga erishishning muhim tinglovchilaridan:

1. 
   Tekshirishning rejali bo'lishi va tizimililigi.
   

630

2. 
   Ish ahvolini tahlil qilishning har tomonlama va ilmiy- pedagogik chuqurliligi.
   

v) Ishlarga baho berishning xolisligi va xulosalarning isbotlanganligi.
g) Tekshirishni o'z vaqtida boshlash va tugatish.

4. 
   Takliflarning bajarilishini nazorat qilish.
   

5. 
   Nazoratni yordam berish bilan qo'shib olib borish.
   

yj Har qaysi masalaga alohida yondashish (farq qilmoq).
j] Talabchanlik bilan pedagogik taktni qo'shib olib borish.
Tekshiruvchi shaxs shuni unutmasligi kerakki, tekshiruvchi

• 
  nazoratchi-metodistman deb mag'rurmasligi, tekshiruvchi
  
• 
  rahbar xodimlarga qo'pol, qattiqqo'l muomalada bo'lib, uning shaxsiyatiga tegmasligi; tekshirish natijasida topilgan kamchiliklarni hamkorlik tamoyilida hal etish; eng muhimi, mehnat jamoalarida ish olib boradigan xalq nazoratchi- metodistlarining keng tarmog'iga tayanadigan bunday nazorat tizimi jamiyatini salbiy hodisalaridan musaffo qiladigan chinakam qudratli kuch bo'lishini ta’minlaydi.
  

Nazorat qilishni tizimli o'tkazish uchun maktabgacha ta'lim muassasalari uchun nazoratchi-metodist tomonidan 5 yilga mo'ljallangan istiqbolli reja tuzilib, shahar yoki tuman maktabgacha ta’lim mudiri tomonidan tasdiqlanadi. Bunda tekshirish muddati aniq ko'rsatiladi.
Asosan, nazorat qilishda turli, maxsus ahamiyatga molik bo'lgan muassasalar (aqliy jihatdan, jismoniy jihatdan zaif, kamchiligi bo'lgan, nutqida kamchiligi bo'lgan, logopedik), sanatoriya tipidagi maktabgacha ta'lim muassasalarini tekshirilib, nazorat qilish maqsadi shu turiga qarab belgilanadi.
Nazorat qilish muddati muassasadagi guruhlarning soniga va tekshirish turiga qarab 10 kundan oshmasligi kerak.
Shahar, tuman maktabgacha ta’lim bo'limlarini nazorat qilish reja asosida o'tkaziladi. Nazorat qilish ishiga eng ilg'or tajribali, o'z ishining ustasi bo'lgan maktabgacha ta'lim muassasasi xodimlaridan iborat bo'lgan guruh tuzilib, bunda mudiralar, metodistlar, tarbiyachilar, tibbiy yordam tibbiyot


631




hamshiralari, metodik kabinet xodimlari, malaka oshirish instituti xodimlari, jamoatchi nazoratchi-metodistlardan tashkil topadi. Nazorat qilish guruhi tarkibi, uning rejasi, muddati tegishli maktabgacha ta'lim bo'limlari tomonidan tasdiqdanadi.


Nazorat qilishning samaradorligiga erishishning muhim talablari:

1. 
   Tekshirishning rejali bo’lishi va sistemaliligi
   
2. 
   Ish ahvolini analiz qilishning har tomonlama va ilmiy-pedagogik chuquriigi
   
3. 
   islilarga balio berishning xolisligi va xulosalarning isbotlanganligi
   
4. 
   Tekshirishni o'z vaqtida boshlash va tugatish
   
5. 
   Takliflaming bajarilishini nazorat qilish
   
6. 
   Nazoratni yordam berisli bilan qo'shib olib borish
   
7. 
   Har qaysi masalaga alohida yondashish [farq qiimoq)
   
8. 
   Talabchanlik bilan pedagogik taktni qo'shib olib borish
   

Nazorat qilishga tayyorgarlik va uning bosqichlari
Nazorat qilishga na2oratchi-metodistning tayvorgarligi

1. 
   Maktabgacha ta'lim muassasalarini tekshirish oldi- dan tekshiriladigan muassasalar maktabgacha ta’lim bo'lim­lari tomonidan belgilanadi, buning uchun yuqori boshqarma tomonidan «Ruxsatnoma» xati olinadi. Bizning institutimiz tomonidan esa Toshkent shahar maktabgacha ta'lim maktabgacha ta'lim boshqarmasiga ma'lumotnoma yuboriladi. Bunda tekshiriladigan tuman muassasalarning nomi, raqami ko'rsatiladi. Keyin tuman maktabgacha ta'lim bo'limi mudiri nomiga «Ruxsatnoma» xati olinadi.
   
2. 
   Tekshirish shahar, hokimiyat - shahar qo'mitalari tomonidan bo'lsa, tekshirish uchun «eslatma-savollar» tuziladi, shu orqali muassasa ishi tekshiriladi.
   
3. 
   Tekshirishi lozim bo'lgan muassasa haqida maktabgacha ta'lim bo'limidan ma’lumot olish; bunda nazoratchi-metodistga muassasasa haqida dastlabki ma’lumotlar berilib, maktabgacha
   

632




ta'lim muassasalarning maktabgacha ta’lim miqyosida tutgan o'rni, uning butun faoliyatini aks ettiruvchi hujjatlar bilan tanishiladi;

4. 
   Tekshirish rejasi tuzilib, tekshirish muddati, kim tomonidan tekshirilayotganligi ko'rsatiladi (Bu tinglovchi- amaliyotchilar uchun).
   

Nazorat qilishga tayyorgarlik bu - davlatimizning «Maktabgacha ta'lim» bo'yicha qaror, ko'rsatma, buyruq, instruktiv va direktiv hujjatlarini yana bir bor ko'zdan kechirib chiqishni nazoratchi-metodistdan talab qiladi. Bu - «Maktabgacha ta'lim» dasturining hamma bo'limlarini yana bir bor chuqur o'rganishni talab qiladi. Shu o'rinda biz yuqorida aytib o'tilgan «Direktiv» va «Me'yoriy» hujjat nima ekanligini tushunib olishimiz lozimdir.


ya'ni yuqori bo'limlar tomonidan quyi bo'limlarga yoki rahbarning o'z xodimlariga bergan ko'rsatma, yo'1-yo'riqlariga aytiladi.


Masalan: Bolalarning yoshi bo'yicha yosh guruhlariga to'g'ri taqsimlash, xodimlarni shtat me'yori bo'yicha ishga qabul qilish, smeta bo'yicha xarajatlarni taqsimlash - sarflash, bolalarning ovqatlantirish me'yorlari, tarbiyachilarning oylik ish haqlari va hokazolardan iborat.
Shuningdek, xalq xo'jalik rejalarida ko'zda tutilgan ijtimoiy maktabgacha ta'lim rivojlantirish bo'yicha asosiy ko'rsatkichlarning bajarilishi, Maktabgacha ta'lim bo'limlari tomonidam maktabgacha ta’lim muassasalarini kadrlar bilan ta’minlash, qishloq maktabgacha ta’lim xodimlariga beriladigan imtiyozlardan foydalanishi me’yorlari kiradi.
Demak, nazorat qilishni tashkil etish, unga tayyorgarlik tekshiruvchilardan o'z ustida ko'proq ishlashni, g'oyaviy- siyosiy va ilmiy yetuklikni, tashkiliy, pedagogik va metodik ishlarning mohirono o'z ishida qo'llashni talab etadi.





jat- bu farmon, farmoyish, yo'l-yo'riq, ko'rsatma,





esa - me'yorlar qoidasiga asoslangan hujjat-


dir.


633