Maktabgacha yoshdagi bolalarda ma'naviy-axloqiy tushunchalarni shakllantirish

Maktabgacha yoshdagi bolalarda ma'naviy-axloqiy tushunchalarni shakllantirish
Ota-onalarga g'amxo'rlik vazifasi nafaqat bolani tarbiyalash, balki ma'naviy-axloqiy tarbiya asoslarini yaratishdir. Zamonaviy sharoitda, televidenie, Internet va ko'chalar orqali turli axborot oqimlari yiqilganda, maktabgacha yoshdagi bolalarning ma'naviy va axloqiy tarbiyasidagi dolzarbligi ortadi.
Bolalarning ma'naviy va axloqiy tarbiyasi shaxsni shakllantiradi, insonning dunyoga bo'lgan munosabatlarining barcha jihatlariga ta'sir qiladi.
Ma'naviy-axloqiy tarbiyaning ahamiyatini inobatga olish qiyin. Axir, bolalikdan asrlangan axloqiy ta'limning asoslari insonning keyingi harakatlariga asoslangan bo'lib, uning shaxsiyatining yuzini shakllantiradi va qiymat tizimini belgilaydi.
Ma'naviy va axloqiy tarbiyaning maqsadi bolaga jamiyatga, tabiatga va o'ziga nisbatan madaniyatning asoslarini universal ma'naviy va axloqiy qadriyatlarga tayanishga o'rgatishdir.
Ma'naviy-axloqiy tarbiya vazifalari qanday?
Bolaga yaxshilik va yomonlik haqidagi asosiy tushunchalarni o'rgating, boshqalarga hurmatni oshiring va jamiyatning munosib a'zosi bo'lishga yordam bering.
Psixologlar do'stlik, adolat, mehribonlik va mehr kabi tushunchalarni o'rgangan bolalarning hissiy jihatdan yuksalish darajasiga ega ekanligini ta'kidlaydi. Bundan tashqari, ular boshqalar bilan muloqot qilishda va turli xil qiyin vaziyatlarga nisbatan ko'proq bag'rikenglikda muammolarga duch keladilar.
Shuning uchun ota-onalar oilada ma'naviy va axloqiy tarbiya berish uchun poydevor qo'yishni boshlashlari juda muhimdir. Maktabgacha yoshdagi bolada oddiy haqiqatlarni o'zlashtirish uchun eng ma'qul narsa bo'ladi, bu esa o'z harakatlarini aniqlaydi.
Bolalarning ma'naviy va axloqiy tarbiyasida oilaning roli
Yosh maktabgacha yoshdagi bolalarni ma'naviy-axloqiy tarbiyalash, birinchi navbatda , oilaning ta'siri ostida . O'zida xatti-harakatlarning normalari va tamoyillari bolaning o'zi tomonidan qabul qilinadi va standart standart sifatida qabul qilinadi. Ota-onalarning misollari asosida, bola yaxshi va yomon narsalar haqida o'z fikrini qo'shib qo'yadi.
6 yoshgacha bo'lgan bola ota-onasini butunlay ko'chiradi. Agar siz ulardan uzoqroq bo'lsangiz, bolani oliy maqsadlarga rioya qilishga chaqirishingiz foydasiz. Misol keltiring, farzandlaringizning yashashini xohlaganingizcha yashashingiz mumkin.
Maktabgacha yoshdagi bolalarni ma'naviy-axloqiy tarbiyalash yo'lida o'zini o'zi tarbiyalash yaxshi yordam berishi mumkin. Bolani har tomonlama rivojlantirish, boshqalarning xatti-harakatlarini muhokama qilish, yaxshi ishlarga rag'batlantirish.
Maktabgacha tarbiyachilarni ma'naviy-axloqiy tarbiyalashning eng samarali va tasdiqlangan usullaridan biri bu ertakdir . Tasviriy va konkretlik bolalar uchun qanday xatti-harakatlarning joiz ekanligini tushunishga yordam beradi. 
Farzandlaringizni seving, ularga etarlicha e'tibor bering. Bu bolaning kuchiga, o'zlariga bo'lgan ishonchga ega bo'lishiga yordam beradi. Maktabgacha tarbiyachilar uchun ma'naviy-axloqiy tarbiyaning ahamiyatini inobatga olmang. Kichkintoyning qadriyat tizimini shakllantirishiga yordam bering, shunda u qanday harakatlarning yaxshi ekanligini va qanday qilib qabul qilinishi mumkin emasligini yaxshi tushunadi.
Ma'naviy-axloqiy tarbiya hayot davomida davom etadi, ammo oila asosiy axloqiy tamoyillarning rivojlanishining ahamiyatini belgilaydi.
Bog’cha yoshidagi bolalar shaxsining shakllanishiga ko’ra, bu davrni 
uch bosqichga ajratish mumkin: 
- birinchi davr - bu 3- yosh oralig’ida bo’lib, bola emosional jihatdan o’z o’zini boshqarishning mustahkamlanishi bilan bog’liqdir; 
- ikkinchi davr - bu 4-5 yoshni Tashqil qilib axloqiy o’z-o’zini boshqarish; 
uchinchi davr esa shaxsiy ishchanlik va tadbirkorlik xususiyaning shakllanishi bilan harakterlanadi. 
Maktabgacha davrda axloqiy tushunchalar borgan sari qat’iylasha boradi. 
Axloqiy tushunchalar manbai sifatida, ularning ta’lim-tarbiyasi bilan shugullanayotgan kattalar, shuningdek, tengdoshlari ham bo’lish mumkin. Axloqiy tajribalar asosan muloqot, kuzatish, gaqlid qilish jarayonida, shuningdek, kattalarning ayniqsa, onalarning maqtovi va tanqidlari ta’sirida o’tadiva mustahkamlanadi, Bola doimo baho, ayniqsa maqtov olishga harakat qiladi. Bu baho va maqtovlar bolaning muvaffaqiyatga erishishga bo’lgan harakatlarining rivojlanishida, shuningdek, uning shaxsiy hayoti hamda uning kasb tanlashida ahamiyati juda kattadir. Bog’cha yoshidagi davrda bolalarda muloqotning yangi motivlari yuzaga keladi. 
U shaxsiy va ishbilarmonlik motivlaridir. Shaxsiy muloqot motivlari bu bolaning tashvishga solayotgan ichki muammolari bilan bog’liq, ishbilarmonlik motivlari esa u yoki bu ishni bajarish bilan bog’liq bo’lgan motivlardir. 
Bu motivlarga asta-sekinlik bilan bilim, ko’nikma va malakalarni egallash bilan bog’liq bo’lgan o’qish motivlari qo’yiladi. 
Bu motivlar ilk bolalik davridan boshlanib, yuzaga keladigan bolalarning tabiiy qiziquvchanligi o’rnida paydo bo’ladi. o’zini namoyon qilish motivlari ham bu yoshda yaqqol namoyon bo’ladi. Bu motiv, asosan, bolalarning syujetli-rolli o’yinlarda asosiy rolni egallashga, boshqalar ustidan rahbarlik qilishga, musobaqaga kirishishga qo’rqmasligida, nima bo’lganida ham yutishga harakat qilishlarida ko’rinadi. 
Maktabgacha yosh davri bolalari uchun kattalar beradigan baholari juda muxim. Bolalar birinchi navbatda ma’naviy axloq me’yor va qoidalarini, o’z majburiyatlariga munosabat, kun tartibiga rioya etish, hayvon va narsalar bilan muomala qilish me’yorini egallaydilar. 
Bunday me’yorlarni egallash bu yoshdagi bolalar uchun qiyin hisoblanib, ularni yaxshi o’zlashtirishi uchun syujetli-rolli o’yinlar yordam berishi mumkin. Bog’cha yoshining oxirlariga kelib, ko’pchilik bolalarda aniq bir axloqiy qarashlar tarkib topadi, shuningdek, odamlarga munosabat bilan bog’liq bulgaya shaxsiy sifatlar ham shakllanadi. Kishilarga nisbatan diqqat-e’tibor, mehribon bo’lishi xususiyatidir. Katta yoshdagi bolalar ko’p 
hollarda o’z xatti-harakatlari sabablarini tushuntirib bera oladilar. 
Bola insoniy munosabatlar tizimida ham alohida o’rin egallayotganini, ota-onasi, yaqinlari, atrofdagilari unga yosh boladek emas, balki o’z vazifalari, majburiyatlari bor bo’lgan, o’z faoliyat natijasiga ko’ra hurmatga sazovor bo’lishi mumkin bo’lgan alohida shaxs sifatida munosabatda bo’ladilar. Buning natijasida bolaning o’zo’zidan oilasi, sinfi va boshqa jamoalardagi o’z urnini anglay boshlaganini ko’rish mumkin. Bu davrda bolaning "Men shuni xohlayman? motividan "Men shuni bajarishim kerak" motivi ustunlik qila boshlaydi. Maktabda birinchi sinfga kelgan har bir o’quvchida psixik zo’riqish kuchayadi. Bu nafaqat uning jismoniy salomatligida, balki xattiharakatida ham, ya’ni ma’lum darajada qo’rquvni kuchayishi, irodaviy faollikning susayishida namoyon bo’ladi.