sam
qade boyinsha turaqsiz boladi, optimum jagdayman burilis
kushli bolsa, kopshiligi olip ketedi.
Turlerdin kobeyiwshiligin eki toparga bolemiz: omirinde bir
ret kobeyetugm ham kop marte kobeyetugin turler.
May qonizlarmda maselen,
urgashilari
mayek
salip
bolgannan son baharde olip qaladi.
Lichinkalar topiraqta
rawajlanadi ham omirinin tortinshi jili quwirshaqqa aylanadi.
Populyaciyada
bir waqittm ozinde tort generaciyanm
wakilleri qatnasadi. Har jili bir generaciya ozinin tirishilik ciklin
juwmaqlaydi ham tazasi payda boladi. Bunday populyaciyanm jas
boymsha toparlan amq interval boymsha aynladi.
Bir marte kobeyiwshi
ham tirishilik cikli
qisqa bolgan
tiirlerde jil dawammda bir neshe awladlar almasadi. Har-qiyli
generaciyamn bir waqitta otiwi osoblardin mayek qoyiw, osiw
ham jimsiy jetiliwinin soziliwina baylanisli. Bul populyaciya
agzalanmn nasillik bir tekli
emesligi
natiyjesinde ham
mikroklimat ham basqa jagdaylardm tasirinde iske asadi.
Maselen, GMDA mn tiislik rayonlarmda qant lablebisine ziyan
beretugin lablebi kuyesinin qurtlan ham quwirshaqlan har-qiyli
jasta qislaydi. Jazda 4-5 generaciya rawajlanadi. Bir waqittm
ozinde eki ham hatte ush awladtin wakilleri ushirasadi, biraq
solardm biri miiddetli gezek penen barha ustemlik etedi.
Qayta kobeyiwshi
turler populyaciyasmm
jas qurami
quramali boladi. Bunda eki jagday boliwi miimkin: 1) omirinin
uzaqligi eresek jagdayda joqari emes 2) eresekleri uzaq jasaydi
ham kop marte kobeyedi.
Birinshi jagdayda har jili populyaciyanm belgili bir bolimi
almasadi. Omn sam turaqsiz bolip ham ayinm jillan birden
ozgeredi.
Ekinshi jagdayda har-qiyli
awladtin uzaq jasawi menen
populyaciyanm turaqli strukturasi payda boladi. Maselen, hind
pilleri 8-12 jildan son jinisliq jaqtan er j etedi ham 60-70 jasqa
deyin jasaydi. Urgashisi har tort jildan bir, arasmda eki pilshe
tuwadi. Padada adette har-qiyli jastagi eresek haywanlar 80% ti,
jaslan 20% ti quraydi.
Populyaciyanm uzaq waqit kobeyiwshi bolimi arasmda
zapasli dep ataladi. Populyaciyaliq zapastin razmerinen sanlardi
225
qayta tiklew mumkinshiligi garezli boladi. Jmisiy jaqtan jetdiwge
jetken ham
zapasti tilkeytiwshi
jaslardm sol bolimi-bul
populyaciyamn har jilgi toliqtiriliwi esaplanadi.
Haywanlardin tabiyiy populyaciyasmm jas strukturasin esap-
sanaq qiliw juda ulken ahmiyetke iye. Eger quramali jas
strukturali populyaciyadagi kopshilik ereseklerin oltirse, onin
qayta tikleniwin kushli asteletedi.
Jas strukturam analiz etiw populyaciyamn tirishiligi
dawammda bir qatar jaqm awladlardin sanm boljawga jardem
etedi. Bunday analizler maselen,
baliqshiliq ham anshihq
xojahgmda ondirislik toparlarinm dinamikasm aldinnan koriw
ushin ken qollamladi. Bul ushm quramali matematikaliq modeller
qollaniladi.
Dostları ilə paylaş: