Mamleketlik universiteti jumanov m. A
Issihqqa shidamsiz turler
Yüklə 3,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1. Issihqqa shidamsiz turler
: bul toparga temperatura 30- 40°C darejede bolganda ziyanlanatugm 6 simlikler kiredi, ayinm lan 45°C darejede ziyanlanadi. Bularga tiykarman eukariot suw otlar ( Spirogyra, Zygnema, Cladophora ) ham suwga batip osiwshi qalm, semiz deneli osimlikler kiredi. Kopshilik fitopatogen bakteriyalar ham viruslar da temperatura 40 - 45°C bolganda ziyanlanadi. Bul gruppaga kiriwshi turler, quyash nurman onsha kushli qizbaytugin orinlarga iykemlesken halda osedi. Denedegi joqari temperatura transpiraciya processi esabman paseyedi. 2. Issihqqa shidamli eukariot turler. Bul toparga quyash nun jaqsi tiisetugm, shol, dala, savanna, qurgaq tropikaliq jerlerde osetugm osimlikler kiredi ham olar ortaliqtm 50°C - 60°C (65°C) darejede qiziwma shidamli. Qizilqum ham Qaraqum sharayatinda jaz mawsiminde qum betinin 65-70°C qa shekem qiziwma osimlikler ekologiyahq jaqtan iykemlesken,. dzbekistanm n adir regiomnda osetugm kewrewik bahar ham guzde 57-58,5°C, jazda 60-61°C temperaturaga shidamli. Bul shidamliliq shegarasi izende 57-58°C, 59-59,5°C, tereskende bolsa 56°C, 58-59°C, qara seksewilde 58-61°C, kem japiraqli chagonda 57-60°C, elleniyada 57-58°C, aqjuwsanda 51-55°C, qarajuwsanda 49-51°C ti quraydi. Termofil bakteriyalar, kok-jasil suw otlan 80- 93°C darejeli issi bulaqlarda normal osedi. 6 simlikler ishinde bir tuwisqa kiriwshi, bir-birine jaqin turler issihqqa iykemlesiwi boymsha panqlanadi. Bul jagday osimliklerdin evolyucion rawajlaniw processine ortahqqa iykemlesiwi natiyjesinde juzege kelgen. Maselen, japiraqlardm issihqqa iykemlesiwi tundra sharayatinda 42°C, taygada 44°C, issi shol dalalarmda bolsa 47°C qa j etedi. Tabiyatta aym m ot-osimlikler, terekler, putalar jamw tasirinde qaladi. Jamwda temperatura 100°C qa shekem koteriledi. Togay agashlari, putalar (pirofit toparlar) otqa shidamli boladi, sebebi olar denesi qalm jelimli, qabiq penen qaplangan, olardm miyweleri, tuqimlan da qalm qabiqli bolip, otqa shidamli keledi. Tropikaliq zonada ushirasatugm sobiqli osimliklerdin japiraqlan qat-qat bolip, quyash radiaciyasi kiishin qaytarsa, shol- dala zonasmda osetugm osimlikler quyash nunna japiraqtin orta 96 tumirlari tarepin tuwnlaw menen artiqsha qizip ketiwden naqlanadi. Yüklə 3,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|