|
Haywanlardin temperatura tasirine beyimlesiwiekologiya. jumanov m.a (2)
3.5. Haywanlardin temperatura tasirine beyimlesiwi
Ekologiyaliq teoriya boymsha haywanlardin temperaturaga
liam onm ozgerip tunw m a iykemlesiwi lilken ahmiyetke iye.
Haywanlardin en joqan darejede ortaliqqa iykemlesiwinin
progressiv tarepi, bul siit emiziwshi ham quslar siyaqli issi qanh
organizmlerde termoregulyaciya, yagmy denede har dayim bir
qiyli temperaturam basqariw processimn boliwi. Sonin ushin da
quramali duziliske iye bolgan haywanlar denesindegi temperatura
qorshagan ortaliq temperaturasina baylamsli emes. Haywanlardin
ozlerine jasaw jerin tanlay biliwi: qum, topiraq ishine kiriwi, jer
astma, taslar arasma kiriwi (shol haywanlan), kunnin belgili
waqtmda ayinm haywanlardin aktivligi (jilanlar, tishqanlar,
porsiqlar),
quslardm
uya
qunw lan,
jasaw
ortaligmdagi
temperaturanm ozgeriwine olardm morfologiyaliq iykemlesiwi
yamasa adaptaciya, haywanlardin qolaysiz sharayattan saqlaniwi
barismdagi en joqari qasiyetleri esaplanadi.
Haywanlardagi muskul sistemasinm hareketi natiyjesinde
jiida lilken ishki energiya juzege keledi ham bul issiliq energiyasi
organizm denesindegi temperaturanm bir qiyli halda bohwina
sebep boladi.
Temperatura fakton tasirinde haywanlardin ustinde turli
morfologiyaliq belgiler: tukler, parler, junler, siiyekler payda
boladi ham sol belgiler turli haywanlardi qorshagan ortaliqtm turli
ekologiyaliq faktorlarmm unamsiz ham unamli tasirlerden
saqlaydi. Misali, Arktika ham Orta Aziyamn joqan tawli
rayonlarmda ushirasatugm nasekomalar ham suwda jasaytugin
ayirim haywanlar qaramtir renli pigmenttin boliwi sebepli quyash
nurlann jaqsi ham kop qabillaydi.
Allen
qagiydasi
boymsha
suwiq
lqlimli
zonalarda
ushirasatugm issi qanli haywanlardin quynqlari, ayaqlari,
qulaqlarmm olshemi kishi bolip, olardm deneleri lilken, jiinleri
qalm, uzm boladi. Atap aytqanda tundrada ushirasatugm arqa
tulkisi
Dostları ilə paylaş: |
|
|