Mamleketlik universiteti jumanov m. A
Yüklə 3,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.Trofikaliq qatnaslar
- 2. Topikaliq qatnaslar
|
9. Protokooperaciya.
Bunda da eki organizm oz-ara tasirden payda koredi. Maselen, tenizdegi krablar ham ishek quwishlar. Ishek quwishlar krablardm jelkesine jabisip aladi (geyde krablardm ozleri olardi jelkesine «mindirip» aladi). Ishek quwishlar krabti dushpanlardan qorgaydi, sebebi olardm alitiwshi kletkasi boladi ham oz gezeginde bolsa olar krablardan awqat aladi ham transport sipatmda paydalanadi. Uluwma alganimizda turler arasmdagi keri ham unamli oz- ara tasir tabiyatta bir-birin tenlestirip turadi, ham de bul eki oz-ara tasirdin tipleri turlerdin evolyuciyasi ham biocenoz turaqlihginda tendey zanir. Biocenoz ishinde ushirasatugm turler arasmdagi biotikaliq qatnaslar-aziqliq ham jana jasaw jerin iyelew, olardin biocenoz ishindegi tirishilik omin aniqlaydi. Prof. V.N.Beklemishev boymsha biocenozdagi tiirler araliq tuwndan tuwn ham janapay qatnaslar tomendegi 4 tipke bolinedi, yagniy: trofikaliq, topikaliq, forikahq ham fabrikaliq qatnaslar. Olardm taripi tomendegishe: 1.Trofikaliq qatnaslar - bul biocenoz ishindegi bir tur ekinshi tur menen yamasa omn tiri wakilleri yamasa olardin oli qaldiqlan, yamasa olardin onimdarligi menen aziqlaniw processi bolip tabiladi. Misali, iyneliklerdin nasekomalar menen 270 aziqlamwi, harrelerdin gul sham menen, kiyiklerdin shopler menen, jolbaristm - tuyaqhlar menen, olardm qaldiqlan menen bolsa shagal ham qaraquslardm aziqlamwi misal boladi (37-suwret). 37-suwret. Biocenozdagi trofikaliq qalnaslar 2. Topikaliq qatnaslar - bir ttirdin tirishilik iskerligi natiyjesinde ekinshi tur ortahgimn fizikaliq ham ximiyaliq jagdayi ozgeredi. Bul qatnas tabiyatta juda har-qiyli bolip, bir tur ekinshi tur ushin jasaw ortaligm jaratadi. Misali, tiri organizmler ishinde ushiraytugm ishki parazitlerdin jasawi ushm at, siyir, adam denesi ortaliq esaplanadi. Togayda osiwshi agashlar kop haywanlar ushm jasaw ortahgt esaplanadi. 271 Biocenoz ishindegi turler araliq trofikaliq ham topikaliq qatnaslar biocenozdin tirishiligin tamiyinleydi, bul qatnaslar bir turdin ekinshi tur aldmda boliwm, yagniy harrenin gul atirapmda, haywannin osimlik, parazittin kletka aldmda boliwm tamiyinleydi ham biocenozlar turaqli birlikke iye boladi. Yüklə 3,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|