Mamleketlik universiteti jumanov m. A
Yüklə 3,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Turaqh rawajlamw
degende hazirgi awladlar tirishilik maplerin kelesi awladlar maplerin qandmwga ziyan jetkizbesten amelge asmlatugin rawajlamw tiisiniledi. Turaqli rawajlamw mazmum boyinsha ekologiyaliq rawajlamw tiisinigine jiida jaqm. 1992-jildin 3-14 iyun kiinlerinde Braziliyanin Rio-de-Janeyro qalasmda BMSh mn Qorshagan ortaliq ham rawajlamw boyinsha Konferenciyasi bolip otti. Onda 179 mamleketlerdin bashiqlan, hiikimet wakilleri, ekspertler, mamleketlik emes sholkemleri, ilimiy ham isbilermen wakilleri qatnasti. Bul waqitqa kelip jahande diinya jiizlik waqiyalar juz berdi. 1991-jili Shigis Evropa ham bunngi Awqamdagi totalitar sistema kriziske ushiradi. Jahan unsi qawpi keskin kemeydi ham jiida ulken qarji resurslarman tmishliq maqsetlerine paydalaniw imkaniyati juzege keldi. Konferenciya tomendegi ahmiyetli hiijjetlerdi qabil qildi: ■ Qorshagan ortaliq ham rawajlamw boymsha Rio deklaraciyasi; 462 ■ Barliq turdegi togaylardan unemli paydalamw, olardi saqlaw ham ozlestiriw principleri haqqmdagi Bayanlnama; ■ XXI asirge Kion tartibi - dunya jamiyetshiliginin jaqin keleshektin ekologiyaliq-ekonomikaliq ham social-ekonomikaliq mashqalalardi sheshiwge tayarligma bagdarlangan hujjet. Bunnan tisqan Konferenciya shenberinde Klimat ozgeriwi boymsha shegaraliq Konvenciya ham Biologiyaliq kop-turlilikti saqlaw Konvenciyalari tayarlandi. 27 principten ibarat «Rio deklaraciyasi» xaliqarahq huqiqiy hujjet bolip, ogan kore mamleketler basqa mamleketlerdin ortaligina ziyan jetkizetugin har qanday iskerlik ushm juwapkershilikti tan aliwi, ekologiyaliq nizamshiliqtm natiyjeliligin asinw, apatlardan eskertiw, ekologiyaliq qawip dereklerin basqa mamleketler territoriyasma otkizbewge shaqiradi. «XXI asirge Kun tartibi» insaniyattin jana asirde turaqli rawajlamwdi tamiyinlewge qaratilgan ahmiyetli hujjet bolip, onda qorshagan ortaliqti qorgaw ham rawajlamwga tiyisli mashqalalardi sheshiw jollan ham qurallari korsetilgen. Konferenciya qararlarmda har bir ayriqsha mamlekette turaqli rawajlamw koncepciyasi ham milliy darejede «XXI asirge Kun tartibi»n islep shigiwi ham amelge asinw majburiyati juklengen. «Rio-92» Konferenciyasinda togaylardin tartipsiz kesiliwinin aldm aliw ham olardi qorgawga qaratilgan ahmiyetli Bayanlnama qabil qilmdi. Konferenciyada eh ahmiyetli global mashqalalar- klimattm ozgeriwi ham biologiyaliq kop turli likti saqlaw boymsha Konvenciyalarga qol qoyiw baslandi. «Rio-92» Konferenciyasi bolek mamleketler ham dunya jamiyetshiligi turaqli rawajlaniwdin strategiyaliq waziypalarm belgilep berdi ham om amelge asiriwdm sholkemlestiriwshilik, huqiqiy ham qarjiliq tiykarlann islep shiqti. 6zbekistan Respublikasi Rio deklaraciyasm ratifikaciya qildi. Ozbekistan Klimattm ozgeriwi haqqmdagi Konvenciya ham Biologiyaliq kop tiirlilik haqqmdagi Konvenciyalarga qosildi. 1998 jili Turaqli rawajlamw Koncepciyasi tayarlandi. 1999-jili Turaqli rawajlaniwdin Milliy strategiyasi islep shigildi. 2002-jih 6zbekistanda «XXI asirge Kun tartibi» qabil etildi. Ozbekistan 463 Respublikasmda turaqli rawajlaniwdi tamiyinlew basli maselege aylandi. 1990-jillarda bolek mamleketler, dunya jamiyetshiligi, xaliq araliq sholkemler «XXI asirge Klin tartibi» in amelge asrnw boyinsha hareketlerdi amelge asirdi. 67-suwret. Rawajlangan mamleketlerde qorshagan ortaliqti qorgawga sariplangan (1994) qarejetler (Ishki Jalpi Onim (IJO) ne % esabinda, mlrd.dollar) (Gladkiy, 2002) 2000 jiida Nyu-Yorkta Min jilliq Sammiti bolip otti ham onda «Min jilliq Deklaraciyasi» qabil etildi. Min jilliq rawajlamw maqsetlerine erisiw boymsha jahannin barliq mamleketlerinde hareketler baslandi. Qilingan islerdi esaplaw maqsetinde 2002 jil Yoxannesburgte BMShnin Turaqli rawajlamw boymsha Putkil jer jiizlik Sammiti bolip otti. Onda «Turaqli rawajlamw Putkil jer juzlik Sammiti qararlarm orinlaw rejesi» ham «Yoxannesburg deklaraciyasi» qabil qilindi. Sammit rejesinde planetamizdin turli aymaqlarmda turaqli rawajlaniwdi tamiyinlewge ayriqsha itibar berildi ham omn principled turaqli rawajlamwdin tlsh quramliq bolimi: ekonomikaliq osiw, socialliq rawajlamw ham qorshagan ortaliqti qorgaw talaplanna juwap beredi. Jahan Sammitinde kambagalshiliqti jogaltiw ham qorshagan ortaliq mashqalasi bas 464 maseleler sipatmda analiz qilmdi. Dunyadagi rawajlanip atirgan kambagal mamleketlerde 1 mlrd. tan artiq xaliq turaqli awqat jetispewshiligi sharayatmda jasaydi. Bul mamleketlerge qarjiliq jardem beriw maseleleri korildi. Yoxannesburg Sammiti turaqli sociyalliq-ekonomikaliq-ekologiyaliq rawajlamw jolindagi ahmiyetli qadem boldi. Rawajlangan mamleketlerdegi joqan omir darejesin tamiyinlew tabiyiy resurslardan joqari mugdarda paydalaniw ham oz nawbetinde qorshagan ortaliqti kushli pataslamw esabma amelge asadi. N 'aaaiiS-tei * h s is s д а » 68-suwret. Ekologiyaliq xizmet imkaniyatlan Hazirgi waqitta rawajlanip atirgan mamleketler xalqi GFR yamasa AQSh xalqi tirishilik darejesine jetisiwi ushm jane bir Jer planetasi resusrlarm ozlestiriw lazim boladi. Jer bolsa Dunyada jalgiz. Tabiyat ham jamiyettin, bir-birine say rawajlaniwi- Yüklə 3,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|