Mantiqiy asoslari. Bul algebrasi, bul funksiyalarini amalga oshirish. Ikkilik kodda buyruqlarni bajarilishi

---

3-MAVZU: KOMPYUTERLARNI TASHKIL QILISHNING RAQAMLI 
MANTIQIY ASOSLARI. BUL ALGEBRASI, BUL FUNKSIYALARINI 
AMALGA OSHIRISH. IKKILIK KODDA BUYRUQLARNI BAJARILISHI 
 
Reja 
1. Kompyuterlar arxitekturasini, 
ularning ko‘p satxli tashkil qilinishi 
asosida o‘rganish 
2. Bul algebrasi va ventillar 
3. Bul funksiyalarini amalga oshirish 
4. Asosiy raqamli mantiqiy sxemalar 
 
Tayanch 
atamalar. 
Arifmetik-mantiqiy 
qurilma(AMQ), 
Markaziy 
protsessor, boshqarish qurilmasi, Registrlar, asosiy xotira, Kompyuterni ko`psathli 
tuzilishi, Assembler sathi, amaliy dasturlash tili sathi, opertasion tizimi sathi, 
buyruqlar tizimi sathi, mikroarxitektura sathi, raqamli-mantiqiy sathi, Bul algebrasi 
va ventillar, Asosiy mantiqiy elementlar, raqamil-mantiqiy qurilmalar, AND(VA), 
OR(YOKI), NOT(INKOR), AND-NOT(VA-EMAS), OR-NOT(YOKI-EMAS). 
 
Kompyuterlar arxitekturasini, ularning ko‘p satxli tashkil qilinishi asosida 
o‘rganish 
Zamonaviy kompyuter o‘zaro bog‘langan - protsessorlar, tezkor xo- tira 
modullari va ma’lumotlarni kiritish-chiqarish qurilmalaridan iborat bo‘lishi 
mumkin. 3.1-rasmda bitta markaziy protsessorga ega bo‘lgan kompyuteming 
tuzilish chizmasi keltirilgan. 
 
3.1-rasm. Bitta protsessorli kompyuteming tuzilish chizmasi. 
Ushbu chizmani, kompyuterda uncha ko‘p bo‘lmagan ish tajribasiga ega 
foydalanuvchilar ham qaysidir darajada tushuntirib bera oladilar. Ammo zamonaviy 

---

kompyuteming ichki tuzilishi, uning qanday ishlashi, uning qanday dasturlanishi va 
umuman uning qanday tashkil qilin- ganligiga, ya’ni kompyuteming arxitekturasiga 
taaluqli bo‘lgan tushun- chalarni, shu sohaning mutaxassisi sifatida mukammal 
tushunish hamda ulardan o‘zining kundalik faoliyatida samarali foydalana olish 
ancha murakkab masala hisoblanadi. 
Zamonaviy kompyuter arxitekturasini o‘rganishga bag‘ishlangan adabiyotlarda 
kompyuter arxitekturasini, bir nechta sathlar iyerarxiyasidan iborat ko‘rinishda 
ifodalab o‘rganish amalga oshirilgan. Ko‘pgina zamonaviy kompyuterlar ikki va 
undan ortiq sathlardan iboratdir. 3.2-rasmda kompyuter arxitekturasining olti 
sathdan iborat tuzilishga ega ko‘rinishda ifodalangan chizmasi keltirilgan. 
3.2-rasm. Olti sathli kompyuterni tashkil etilishi. 
Avval ushbu chizmadagi sathlarga qisqacha tushuntirishlar berib o‘tamiz, 
so‘ngra esa kompyuterlarning tuzilishini bunday o‘rganish bilan, nimalarga erishish 
mumkinligi va kompyuter arxitekturasi deganda nimani tushunish kerakligi haqidagi 
xulosalarni keltiramiz.