Marksheyderlik ishi va geodeziya

I-BOB. KALMAKIR KONIDA MAVJUD GEODEZIK TAYANCH PUNKTLARINI ILMIY NAZARIY ASOSLARI
1.1. Kalmakir koni geologik xarakteristikasi
Olmaliq rudali rayoni Qurama tizmasining shimoliy yon bagʻrida, Angren daryosining chap qirgʻogʻida joylashgan.
Viloyatning sanoat markazi Olmaliq shahri boʻlib, Toshkentdan 65 km uzoqlikda joylashgan. Relyefi shimolda mayda adirlardan, janubda soylar oraligʻidagi tik togʻ etaklaridan iborat. Shimoldan janubga qarab balandlik asta-sekin ortib boradi (Angren daryosi yaqinida 500-550 m dan janubiy va janubi-sharqiy qismlarida 1800-2000 m gacha). Olmaliqning porfir mis konlari 750-1350 m balandlikda joylashgan.
Porfirli mis, polimetall va oltin rudalari konlari bilan mashhur Olmaliq togʻ-kon sanoati Markaziy Osiyoning eng muhim mintaqalaridan biridir. Mintaqaning hozirda maʻlum boʻlgan koʻplab kon zaxiralari Oʻrta asrlarda (IX-XI asrlarda) topilgan, buni koʻplab qadimgi kon ishlari va shlakli chiqindilar tasdiqlaydi. Oʻsha davrda mineral sifatida qoʻrgʻoshin, kumush, mis, oltin va qisman temir olingan boʻlsa, hozir ularga rux, molibden, kadmiy, indiy, reniy, selen, tellur, oltingugurt, vismut va boshqa nodir elementlar qoʻshilishi mumkin.
Kalmakir koni Olmaliq va Naqpay daryolarining quyi oqimida, Olmaliq ruda konlari hududida joylashgan. Kon maydoni Olmaliq soyining chap qirgʻogʻida joylashgan boʻlib, Kichik Kalmakir, Oʻqchek va Jonibek uchastkalarini hisobga olgan holda uning qirgʻogʻi boʻylab janub, sharq, shimol va gʻarbga qarab 3,5 km ga choʻziladi.
Konning geologik tavsifi. Kalmakir koni slenit va porfirli granodiorit kompleksli intruziv tuzilmalardan iborat. Ularning tarkibi Olmaliq rudali mintaqasining koʻpgina tadqiqotchilari tomonidan aniqlangan.


1-rasm. Kalmakir konning geologiyasi.

2-rasm. Kalmakir karerining geologik uchastkasi

3-rasm. Kalmakir koni borti.

Karerning sharqiy tomonidagi karerning yuqori gorizontlarida ikkilamchi mis minerallari bilan ifodalangan sanoat mis minerallashuvi topilgan.
Xususan, konning birlamchi ruda zahiralarining 90% dan ortigʻini tashkil etuvchi slenit guruhi jinslari keng tarqalgan. Ular tarkibida slenit va slenit-dioritdan diorit va gabbrogacha farqlanadi.
Granodiorit-porfirning (tosh) katta bloki slenit guruhining jinslarini yorib oʻtgan. Katta miqyosdagi kashfiyotlar va qazib olish granodiyorit zahiralarining shaklini aniqlashga yordam berdi, bu misning birlamchi va ikkilamchi minerallashuvini taqsimlashda muhim rol oʻynadi.
Tektonik tuzilish. Togʻ-kon sohasida birinchi navbatdagi qatlamlar fonida rivojlanadigan turli xil disʻyunktiv (boʻlinuvchi) buzilishlar aniqlanadi. Qatlamli tuzilmalarning tuzilishi choʻkindi-ekstrusiv devon qatlamining austentlari va ksenolitlari tomonidan kuchli quvvatlanadi.