[
.
5]
Tizim (sistema) tushunchasi yanada murakkabroq bo’lib, uning o’ziga xos talab
va shartlari bor. Jumladan, tizim tarkibdan yoki "tizimcha"dan tashqi topishi,
pog’onasimon ierarxiyali bo’lishi, mustaqil faoliyat ko’rsatish tashqi topish,
pog’onasimon ierarxiyali bo’lishi, mustaqil faoliyat ko’rsatish, turg’unlik, boshqaruv
kabi xususiyatlarga ega bo’lmshi kerak.
Biroq, shunga qaramasdan, iqtisodiy rayon hududiy majmua va hududiy
tizimlardan unchalik uzoq emas. CHunki, iqtisodiy rayon mamlakat hududining
ma’lum bir xo’jalik tarmog’iga (yoki tarmoqlariga) ixtisoslashgan va bu jihatdan
qo’shni, tutash hududlardan farq qiluvchi, umumiy tashqi landshaft shakliga ega
bo’lgan qismidir. U yaxlit tashqi makon sifatida hududiy tizim ma’nosini anglatadi.
Shunday qilib, rivojlantirish ilmiy tadqiqot jarayoni, usul, rayon esa uning
natijasi, obьektiv borliqdir. N.N.Baranskiy, V.M.CHetirkin kabi buyuk olimlar
rivojlantirishni umumgeografik metod sifatida e’tirof etganlar, uning ko’p sonli va
turli hodisalarni bir tartibda keltirishda, real geografik voqelikni aks ettirishda eng
muhim vosita ekanligini e’tirof etganlar.
Iqtisodiy rayonning hududiy tizimga yaqinligini yana bir tomoni shundaki, u
ayni vaqtning o’zida ham ichki, ham tashqi xususiyatga ega. Agar tizim-tarkib
uslubiyoti nuqtai nazaridan qaraydigan bo’lsak, iqtisodiy rayon tashqi jihatdan, ya’ni
"yopiq" tizim shaklida asosan bir hillik landshaftdir, ichki jihatdan yoki "ochiq" tizim
shaklida esa u turli-tuman, ichki tafovutlarga boy hududiy birlikni anglatadi.
Binobarin, mamlakatni ma’muriy rivojlantirish bilan uni iqtisodiy rivojlantirishni
to’g’ri yo’lga qo’yish muhim siyosiy, ijtimoiy va iqtisodiy muammodir. Shu jihatdan
ham araganda, tashqi rivojlantirish va iqtisodiy rayonlar o’z ilmiy va amaliy
ahamiyatini saqlab qolaveradi.
Dostları ilə paylaş: | 
