Ma’ruza №28 – Temir yo‘l vagonlarini modellashtirish. Ma’ruza rejasi

---

1 
Ma’ruza № 28 – Temir yo‘l vagonlarini modellashtirish. 
 
Ma’ruza rejasi: 
 
1. Temir yo‘l vagonlarini modellashtirish. 
2. Madellashtirishda qo‘yiladigan asosiy talablar. 
 
Kalit suzlar: Matematik model, loyiha, texnologiya, ob’yekt, axborot, nazorat, 
boshqarish, tizim, vagon, temir yo'l. 
1. Temir yo‘l vagonlarini modellashtirish. 
Vagonlarning temir yo'l bo'ylab harakatlanayotganda paydo bo'ladigan statik va 
dinamik jarayonlarning turlari. 
Vagonlarning ishlashi paytida (harakatda bo’lgan davrida) kuchlar unga ta'sir 
ko'rsatadi va ularning ta'siri ostida vagonning elementlari va tarkibiy qismlari 
harakatga o'tadi, vagon qismidagi kuchlar o'zgaradi, kuchlanishlar paydo bo'ladi. 
Vagonni modellashtirishda statik va dinamik kuchlar ta’sirini hisobga olamiz. Bu 
jarayonda biz vagonlarning tugunlari va elementlarida harakat qilayotgan kuchlar, 
kuchlanishlar, tezlashtirishlar va hokazolarning vaqtga qaramligini bildiramiz. 
Bu jarayonlarni qachon yozishingiz kerak?
1. Quvvat (mustahkamlik) sinovida. 
2. Vagonning yurish qismlarini ish faoliyatini tekshirganda. 
Vagonsozlikda quyidagilar ajralib turadi: 
1. Yurish qismlarini statik va dinamik sinovlarni o'tkazish. 
2. Yurish qismlarining mustahkamlik kuchi sinovlari. 
3. Ta'sir sinovlari. 
4. Charchash uchun stend testlari. 

---

2 
1. Yurish qismlarini statik va dinamik testlarni o'tkazish - bu temir yo'l 
uchastkasining har xil tezlik va yuk sharoitida vagonning turgan holatda, harakat 
davomida qismlarining ko'rsatkichlarini aniqlash va baholash. yo'li orqali. 
2. Yurish qismlarining chidamliligi testlari - vagonning asosiy yuk ko'taruvchi 
elementlari va tarkibiy qismlarida dinamik kuchlanishlarni aniqlash, shuningdek, 
temir yo'l uchastkasining har xil tezlik va yuk sharoitlarida dinamik harakatlari. Yo'l 
konstruktsiyalarining mustahkamligini va kuchlanish ko’p tushadigan zonalarning 
joylashuvini aniqlash uchun. 
3. Ta'sir etuvchi testlar - ushbu qiymat yoki ta'sir kuchiga ega avtosepkaga ta'sir 
qilish orqali, uning kuchliligi va barqarorligini va uning alohida tarkibiy qismlarini 
o'rganish va baholash. 
4. Stendning charchayverish sinovi butun vagonning yotqizilgan strukturasining 
charchoqqa chidamliligini va unga berilgan tebranish yoki zarba o'rnatish usullari 
bo'yicha alohida komponentlarini o'rganishdir. 
 
2. Madellashtirishda qo‘yiladigan asosiy talablar. 
Yurish qismlarining dinamik testlarni amalga oshirishda ro'yxatdan o'tish: 
- yoyni ishlab chiqarishning statsionar va dinamik burilishlari. 
- harakatlanish vaqtida vagonlarning tebranishi va chastotasi (rama, kuzov, 
avtosepka, aravalar va boshqalar.). 
- pyatnik hududidagi vagon tanasining vertikal va gorizontal tezlashtirishlari 
(yo'lovchi vagonlar uchun - tananing o'rta qismida). 
- yurish qismlari, rama va urilib tortish uskunasidagi dinamik kuchlanishlar. 
- buksalarda harakat davomida dinamik lateral (ramka) kuchlar. 
Quvvat sinovlarini o'tkazishda: 
-Vagon konstruksiyasining o'rganilayotgan elementlari va birliklarida statik va 
dinamik kuchlanishlar. 
- O'rganilayotgan tarkibiy qismlarga va vagon qismlariga (elementlariga) ta'sir 
ko'rsatadigan statik va dinamik kuchlar, shuningdek ularning yaroqsiz holatga kelishi. 
Yurish qismlari sinovlari natijalariga ko'ra quyidagilar aniqlanadi: 

---

3 
- statik va dinamik koeffitsienti. 
- kundalang va bo’ylama kuchlarning qiymatlari. 
- vertikal va gorizontal dinamika koeffitsienti. 
- vagonning silliqligi ko'rsatkichlari. 
- barqarorlikning xavfsizlik omillari. 
Yo’lovchi vagnlar uchun asosiy dinamik mezonlar vagonning ishlashi davomidagi
ko'rsatkichi hisoblanadi. 
Yuk vagonlari uchun bu vertikal dinamik omil, kuchlarning kattaligi, 
barqarorlikning xavfsizlik omillari. 
Nazorat savollari: 
1. Temir yo‘l vagonlarini modellashtirish. 
2. Madellashtirishda qo‘yiladigan asosiy talablar.