Ma’ruza №4. Mavzu: Ishdan chiqishlarning klassifikatsiyasi Reja

4.1-rasm. Ishdan chiqish intensivligi va chastotasining xarakteristikasi. 
I- siyqalanish davri, II- normal ekspluatatsiya. III-yuqori darajadagi yeyilish 
davri; t
o‟r
- o‟rtacha ishlash vaqti (uzoq ishlashi), t
o‟r
,y
e
- tasodifiy ishdan 
chiqishlarni hisobga olmagan o‟rtacha ishlash davri, t
s
- siyqalanish davri,
t
e
- yeyilish davri.
4.4. Buzilish va nosozliklar 
 
Ishonchlilik nazariyasining asosiy tushunchasi buzilishdir. 
Buzilish deb mashina va jihozlar (agregat, uzel yoki tizim) ishlash 
qobiliyatining tо„liq yoki qisman yо„qotilishi tushuniladi. Bu holatda mashina va 
jihozlar о„z vazifalarini meyoriy-texnik xujjatlarda keltirilgan parametrlar talablari 
darajasida bajara olmaydi. 
Nosozlik deb mashina va jihozlar (agregat, uzel yoki tizim) ning texnik 
holatini xarakterlovchi parametrlardan loaqal bittasining ruxsat etilgan chegaradan 
chetga chiqishi tushuniladi. 
Buzilishlarning tasniflanishi 
Mashina va jihozlar va agregatlarining ishonchliligi tahlil qilinayotganda har 
doim buzilishlar tasnifi о„tkaziladi. Buzilishlar quyidagicha tasniflanadi. 
Mashina va jihozlar ekspluatatsiyasi jarayonida uning texnik holati sekin-
asta yomonlashib boradi yeyilish jadalligi, texnik xizmat kо„rsatish va joriy 
ta‟mirlash mehnat hajmi oshadi, boshqaruv qulayligi va ishonchliligi pasayadi va 
h. k. 

---

Eskirish. Ekspluatatsiya jarayonida mashina va jihozlar texnik holatining 
parametrlari tashqi muhit ta‟sirida о„zgaradi. Masalan, rezina-texnik buyumlari 
о„zining mustahkamligini va elastikligini oksidlanish, issiq yoki sovuq harorat, 
namlik, quyosh radiatsiyasi hamda moy, yonilg„i yoki suyuqliklarning kimyoviy 
ta‟sirida yо„qotadi. Yog„-moy materiallari yeyilganlik mahsulotlari bilan 
ifloslanadi, qovushoqlik xarakteristikalari yomonlashadi, undagi qо„shilmalarning 
kuchi yо„qoladi va h.k.
Buzilishlari rо„yhati 
T.r. 
Buzilishlar sabablari 
Buzilish 
ulushlari, % 
1. 
Yeyilish 
54,68 
2. 
Plastik deformatsiya va yemirilish: 
Shu jumladan: 
uzilish, qirqilish, kesilish 
chо„zilish, egilish, ezilish 
15,46 
6,44 
9,02 
3. 
Charchash bо„yicha yemirilish 
Shu jumladan: 
darz ketish 
sinish 
maydalanish, qatlamlarga ajralish 
10,34 
0,77 
3,71 
5,86 
4. 
Issiq holatda buzilish 
Shu jumladan: 
kuyish, qisqa tutashuv 
yonib ketish 
kо„mir holatiga kelish 
6,01 
1,49 
2,52 
2,00 
5. 
Boshqalar 
13,51 
Jami 
100,00