Ma’ruza №9 Mavzu: Modullar kutubxonasini yaratish Reja

Programma modullarini matn shaklida o’rnatish.
Bu usulni
makrogeneratsiya
usuli deydilar. Boshlang’ich programma matni bir
nechta qismlar (fayllar)ga bo’linadi. Asosiy programma matniga maxsus
ifoda (kalit) lar kiritiladi. Bu kalitlar programma matniga boshqa
fayllarda saqlanadigan modullarni kiritishni ta’minlaydi.
Faraz qilaylik, P.PAS programmasi juda katta hajmni tashkil qiladi.
Uni P1.PAS va P2.PAS qism (modul) larga bo’lib alohida fayllarga
saqlaymiz. Shu bo’laklarni birlashtirib yagona programma shaklida

---

tarjima qilish va bajarish uchun quyidagi sxema yordamida ishlash
maqsadga muvofiq.
Program P;

{$INCLUDE:’P1.PAS’}
{$INCLUDE:’P2.PAS’} end.
Bu holda translyator makroo’rnatish (makropodstonovka) usulini
qo’llab bo’laklardan yagona programma hosil qilib, tarjimadan keyin
bajaradi. Ammo programma matni murakkab va katta hajmga ega bo’lgan
holda bu usul unchalik qulay emas. Shuning uchun keyingi metodni ko’p
hollarda qo’llaydilar.
Alohida tarjima qilinadigan modullar
Programma alohida modullarga bo’linadi. Har bir modul mustaqil
tarjima qilinadi. Modullar bajarish jarayonida birlashtiriladi va ijro etiladi.
UNIT tipidagi modul.
Bu texnalogiyaning quyidagi qulayliklari
mavjud.
a) Programma bo’lak (modul) larga bo’linadi va tarjima qilinadi.
b) Qismprogrammalar kutubxonasini yaratish mumkin.
d) Standart modullardan foydalaniladi.
e) Programma hajmini kengaytirish mumkin.
Paskal oilasidagi tizimlar muhitida modulning umumiy strukturasi
quyidagicha.

---

Unit moduli – bu maxsus shaklda tashkil qilingan kutubxona bo’lib
unda konstanta, turlar, o’zgaruvchilar, protsedura va funksiyalar
saqlanadi. Bunday modulning programmadan asosiy farqi shundan
iboratkim, u mustaqil ishga tayyorlanmaydi. Faqat boshqa mustaqil
programmalar tarkibida ishlashga da’vat etiladi.
Unit modulining umumiy strukturasi quyidagichadir [4].
Unit ;
interface {e’lonlar bo’limi boshlanishi}
USES {boshqa mod1, mod2, … , modn- larni bog’lash}
Const 
Type 
Var 
{shu modulda ishlatiladigan protseduralar (funksiyalar)
sarlavhalari} implementation {ishlab chiqarish bo’limi}
Uses {modullar ro’yxati}
Const 
Type 
Var 
Label 
begin

end.

---

Ko’rinib turibdikim, modul to’rtta qismga bo’linadi.
a) Modul sarlavhasi (unit nom);
b) Interfeys, ya’ni e’lonlar bo’limi (interface);
d) Ishlab chiqarish bo’limi (implementation);
e) Ishga yurgizish bo’limi (begin va end orasida);
Modulni komplyatsiya qilish natijasida, masalan, TPas muhitida .tpu
kengaymali (ya’ni Turbo Pascal Unit) fayl hosil bo’ladi. Modulni
programma yoki boshqa modulda ishlatish uchun uning nomini uses
direktivasiga ko’rsatish kifoya.
Masalan, uses mod1, mod2;
Bundan keyin mod1 va mod2 modullardagi hamma ob’ektlar
(konstanta, tur, o’zgaruvchi, nishon, protsedura va funksiyalar) qo’llashga
tayyor bo’ladi.
Programmalarni modulli tashkil qilish ikkita asosiy qulaylikka olib
keladi.