Ma’ruza Kimyo sanoati tehnologik jarayonlarini modellashtirishga misollar. Reja

8 - upl
otnitelьnaya nabivka;

9 – tepadagi ajratuvchi shayba.


Rasm. 8.6 Manometrik termometrlar prinsipial sxemasi. Tizimda bosimning o’zgarishi bilan trubasimon prujinaga ta’sir etayotgan

tizimdagi bosim va atrof muxit bosimlari orasidagi farqga proportsional ravishda hosil bo’layotgan kuch o’zgarishni boshlaydi va bu o’zgarish trubasimon prujina

bikirligi bilan muvozanatlanguncha davom

etadi.

Trubasimon prujina bir o’ramli va ko’p o’ramli ko’rinishda tayyorlanishi mumkin. Termoballon (rasm.8.7) odatda zanglamas po’latdan, kapillyar trubka esa, ichki diametri 0,2-0,4 mm bo’lgan mis yoki po’lat trubkalardan tayyorlanib, tashqi tomondan u metall o’ramlar bilan ximoyalangan bo’ladi.
Manometrik termometrlarga quyidagi qo’shimcha xatoliklar mansub:

1. 
   Atmosfera bosimi o’zgarishining ta’siri – barometrik xatolik;
   
2. 
   Atrof muxit temperaturasi o’zgarishining ta’siri – temperatura xatoligi;
   

3. 
   Termaballon va trubasimon prujina o’rnatilishiga qarab suyuqlik gidrostatik bosimining ta’siri – gidrostatik xatolik.
   

Gazli manometrik termometrlar termodinamik xususiyatlari ideal gazlarga yaqin bo’lgan azot bilan to’ldiriladi. Bu o’lchov asboblarining shkalalari bir tekis bo’ladi, chunki, o’zgarmas xajmda joylashgan gazning bosimi temperatura o’zgarishiga proportsional o’zgaradi, ya’ni,

Pt = P0 [1 + ^ (t - t0)] yoki,	(8.4)
 P = Pt - P0 = P0 ^ (t - t0) bundan,

	P
P0 =	 (t - t	0 ^)	(8.5)
bu yerda, ^			- gazning temperatura kengayish koeffitsienti;

t, t0 – o’lchanayotgan va boshlang’ich (00S) temperatura; R0 – boshlang’ich bosim, t0 temperaturada;

P - temperaturani t0 dan t gacha o’zgargandagi bosimning o’zgarishi.

R0 – odatda 1,0-5,0 MPa va ba’zi xollarda 7,0 MPa gacha chegarada bo’lishi mumkin va uning qiymati qancha katta bo’lsa, barometrik xatolik shuncha kam bo’ladi.

Atrof muxit temperaturasining o’zgarishi bilan o’lchashda ma’lum xatolik paydo bo’ladi va uni quyidagicha hisoblash mumkin: