Mashg‘ulot turi: ma’ruza Mavzu: Islom dini va ta’limoti Mavzu rejasi
Yüklə 0,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Tasavvuf (sufizi) ta’limoti.
Tasavvuf – islomdagi mistikasketik oqimdir. Mistitsizm, mistika so‘zlari qadimiy yunon tilidagi mystikos – «yashirin», «sirli» so‘zidan olingan bo‘lib, ilohiyat bilan bevosita muloqot qilish mumkinligi haqidagi ta’limot. Bu ta’limot insonning Xudo bilan aql va hissiyotdan yuqori bo‘lgan sirli aloqasi bo‘lib, uning natijasida insonda Xudoni bilish hosil bo‘ladi. Tasavvuf tariqatining shakllanishi. Tasavvuf (arab)ni so‘fiylik, sufizm deb ham yuritishadi. Tasavvuf-islomdagi mistik-asketik hamda diniy-falsafiy oqim bo‘lib, u VIII-asrda arab mamlakatlarida vujudga kelgan. Tasavvuf musulmon mamlakatlarida ijtimoiy taraqqiyotning xususiyatlari bilan bog‘liq ravishda paydo bo‘lgan. Uning shakllanishi va rivojlanishi uzoq tarixiy jarayonlar, murakkab davrlarni qamrab oladi. SHuningdek, xalqlarning moddiy va ma’naviy merosida, ijtimoiy va axloqiy hayotida katta iz qoldirib, juda muhim ahamiyatga ega bo‘lgan ijtimoiy hodisadir. O‘zbek xalqi ma’naviy merosi va muqaddas qadriyatlarining katta qismini islom ma’naviyati va milliy an’analar udumlar tashkil etadi. Diniy qadriyatlarning manbalari esa Qur’oni karim, Hadisi shariflar, tavsirlar, shariat ahkomlarida o‘z ifodasini topgan. Islomiy merosimizning muhim qismini irfoniy meros bo‘lmish tasavvuf ta’limoti va qadriyatlari, xususan bu ta’limotning yo‘nalishi vatanimiz- Turkistonda shakllanib, endilikda butun jahonga tarqalgan jahon ma’naviy madaniyati, umuminsoniy qadriyatlari taraqqiyotiga juda katta hissa qo‘shgan uch buyuk tasavvufiy tariqatlar: yassaviya, kubroviya va xojagoniya-naqshbandiya irfoniya-tasavvuf tariqatlari tashkil etadi. Tasavvuf ta’limotining asosiy mazmuni inson va uning xudoga munosabatidir. YAni odamlarni halollikka, tenglikka, inson qadr-qimmatini erga urmaslikka, barcha musulmonlarni teng bo‘lib yashashga chorlagan. Ayniqsa, bu ta’limot boshqalarning kuchidan foydalanmasdan o‘z halol mehnati evaziga yashashni talab qiladi. Zohidlik asosiga qurilgan bu ta’limot hayotiy muammolar bilan bog‘liq bo‘lgan ilohiy haqiqatga erishish bosqichma – bosqich amalga oshadi, degan g‘oyani ilgari suradi. Bular 4 bosqichdan iboratdir. CHunonchi-shariat, tariqat, ma’rifat va haqiqat. Har bir bosqichning murakkab talablari inson umrini tamomila qamrab oladi. Ularning mazmuni quyidagicha: 12 shariat – islom marosimlarini, shariatning amaliy talablari, qonun- qoidalarini bilish va ularga sidqidildan rioya qilish; tariqat-so‘fiy tomonidan «vosil bo‘lish» uchun tanlangan yo‘l. Bu yo‘lni tanlagan so‘fiy o‘z piri amallariga ergashgan holda nafsni tiyish, komillik yo‘liga o‘tishga intiladi; ma’rifat-so‘fiy tomonidan Allohni tanish va uni qalbdan bilishdir. Alloh sifatlarini bilishga intilish borasida Allohni butun borliqning, mavjudodning asoschisi, yaratuvchisi ekanligini bilishdir; haqiqat-ilohiy haqiqatga erishishning yuqori bosqichi bo‘lib, unda so‘fiy xudo vasliga etadi. Bu darajaga etgan sufiy avliyolik darajasiga etgan bo‘ladi. 1. Islom dunyosida tasavvuf ta’limotini shakllanishiga olib kelgan sabablar nimalardan iborat? 2. YAssaviya tariqatining mazmuni nima? 3. Kubroviya tariqatining yo‘nalishi qanday? 4. Naqshbandiya tariqati va mazmuni haqida nima bilasiz? Yüklə 0,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|