Massa ὸlshewleriniń òlshew anıqsızlıqların bahalaw

Massa ὸlshewleriniń òlshew anıqsızlıqların bahalaw
Reje:

• 
  Kirisiw
  
• 
  Tiykarǵı bòlim
  

1. 
   Massa òlshewleri haqında tùsinik
   
2. 
   Massa òlshewlerinde paydalanılatuǵın taslar
   
3. 
   Òlshew anıqsızlıǵı haqında tusinik
   
4. 
   Massa ὸlshewleriniń anıqsızlıǵın bahalaw usılları
   

• 
  Paydalanılǵan àdebiyatlar
  

Kirisiw
Metrologik qadaǵalawdıń formalarınan biri ólshew quralların salıstırıw esaplanadı. Ólshew quralların salıstırıw dep metrologik mekeme tárepinen ólshew quralları aljasıqların anıqlaw jáne onıń qóllawǵa jaramlılıǵın belgilewge aytıladı. Qóllawǵa jaramlı dep salıstırıwlanıwı salıstırıw usılları hám qurallarına normativ hújjetler talaplarına muwapıq orınlanǵan ólshew quralları tán alınadı. Jumısshı hám úlgili ólshew quralların salıstırıw usılları hám qurallarınıń mámleket standartları SDT standartı talaplarına muwapıq atqarılıwı kerek. Salıstırıw usılları hám quralları standartları salıstırıwlatuǵın ólshew quralları jaramlılıǵı máselesin sheshiw ushın jetkilikli bolǵan, salıstırıwlıwı kerek bolǵan, hám salıstırıw jumıslarınıń eń kem ǵárejetlerde eń kóp natiyjeliligin támiyinleytuǵın zárúr minimum metrologik parametrlerdi óz ishine alıwı kerek. Bul standartlarda belgilengen salıstırıw usılları mámleketlikleraro salıstırıw sxemalarına uyqas bolǵan mámleket standartlarında názerde tutılǵan usıllarǵa muwapıq bolıwı kerek.

Salıstırıw usılları hám quralları standartlarında bul qurallarǵa tiyisli bolǵan mámleket standartlarında talapları belgilengen yamasa mámleket sınaqınan ótken hám mámleket reestriga kiritilgen salıstırıw quralları qollanılıwı kerek. Salıstırıw usılı hám quralları ataliwi ol tiyisli bolǵan (usı halda ÓDT ga) standart kompleksi ataliwinan, standartlaw ob'ekti ataliwinan jáne onıń túri ataliwinan ibarat bolıwı kerek. Mısalı:“Ólshewler birligin támiyinlew mámleket sisteması. Ásbapsazliq mikroskopları. Salıstırıw usılları hám quralları.”
Standart kirisiw bólegi hám tómendegi bólimlerdi óz ishine alıwı kerek:

• 
  salıstırıw operatsiyaları ;
  
• 
  salıstırıw quralları ;
  
• 
  salıstırıw shártleri;
  
• 
  salıstırıwǵa tayarlıq ;
  
• 
  salıstırıwdı ótkeriw;
  
• 
  gúzetiw nátiyjelerin islew;
  

• 
  salıstırıw nátiyjelerin rásmiylestiriw
  

• 
  Kirisiw bóleginde standart nege tiyisliligin kórsetiledi, yaǵnıy ólshew quralları ataliwi hám olardıń normativ - texnikalıq xarakteristikaları hám ol olardıń salıstırıw usılları hám quralların ornatıwı kórsetiledi.
  

• 
  “Salıstırıw operatsiyalari” bólimi salıstırıw waqtında ótkeriliwi kerek bolǵan operatsiyalar atları dizimin óz ishine alıwı kerek, yaǵnıy salıstırıw operatsiyaları salıstırıw procesin júrgiziw maqsetke muwapıqlaw bolǵan ketma - ketlikte kórsetiledi.
  

• 
  “Salıstırıw quralları” bólimi salıstırıwlanıp atırǵan ólshew quralları metrologik parametlariga tásir etetuǵın fizikalıq shamalar dizimin óz ishine alıwı kerek. Tásir etetuǵın shamalarǵa tómendegiler kiredi: átirap daǵı hawa temperaturası, ızǵarlıǵı hám basımı ; salıstırıw waqtında qollanılatuǵın ortalıq temperaturası, basımı hám fizikalıq - ximiyalıq ózgeshelikleri; tok támiynatı chastotası hám kernewi; terbelis hám silkinıw ; magnit hám elektr maydanları ; garmoniklar quramı ; erkin túsiw tezleniwi hám sol sıyaqlılar.
  

• 
  “Salıstırıwǵa tayarlaw” bólimi salıstırıwdı ótkeriwden aldın ámelge asırilatuǵın tayarlaw jumısları dizimin hám olardı orınlaw usılların (ásbaplardı nolǵa ornatıw, salıstırıwlanıp atırǵan ásbaplardıń shıdamlılıǵı, juwıw, moyini súrtiw, qizdırıw hám sol k.) óz ishine alıwı kerek.
  

• 
  “Salıstırıwdı ótkeriw” bólimi: sırtqı kórik, sınap kóriw, metrologik parametrlerdi anıqlaw kishi bólimlerin óz ishine alıwı kerek.
  

• 
  “Baqlawlar nátiyjelerin islew” bólimi Baqlawler nátiyjelerin islew usılların standartqa kirgiziwi kerek.
  

• 
  “Baqlawlar nátiyjelerin rásmiylestiriw” bólimi ólshew quralları mámleket hám mekemelik salıstırıw nátiyjelerin rásmiylestiriw boyınsha talaplardı óz ishine alıwı kerek.
  

Salıstırıwdıń unamlı nátiyjeleri tamǵa basıw hám salıstırıw haqqında gúwalıq beriw jolı menen rásmiylestiriledi, unamsız nátiyjelerde tamǵalar biykar etiledi hám ásbaptıń jaramsızlıǵı haqqında maǵlıwmat beriledi. Metrologik qadaǵalawdıń formalarınan biri ólshew quralların salıstırıw esaplanadı. Ólshew quralların kalibrlew ólshew apparatı yamasa ólshew sistemasında orınlaw nátiyjesinde alınǵan bahalardıń yamasa ólshew yamasa standart úlginde kórsetilgen bahalar hám etalonlar tárepinen islep shıǵılǵan sáykes keletuǵın bahalar ortasındaǵı munasábetti ornatıw ushın berilgen sharayatlarda orınlanǵan háreketler kompleksi. Ólshew quralların kalibrlew metrologik qadaǵalawdıń ajıralmaytuǵın bólegi esaplanadı, biraq muwapıqlıqtı bahalaw iskerligine qollanıw etilmeydi.
Tómendegilerge qollanıladı :
a) yuridikalıq metrologiya salasından sırtda qollanılatuǵın ÓQ;
b) huqıqıy metrologiya salasında paydalaniletuǵın ÓQ, óz ishine tómendegilerdi aladı :
- ÓQ, sonday-aq standart sharayatlarda qollanılatuǵın ÓQ, bul paydalanıw sharayatında haqıyqıy metrologik ayrıqshalıqlardı anıqlawdı talap etedi;
- metrologik qásiyetlerine kóre paydalanıwǵa jaramsız dep tán alıwǵa múmkinshilik beretuǵın belgiler ámeldegi bolmaǵan ÓQ.
Ólshew quralların baslanǵısh hám keyingi (udayı tákirarlanatuǵın, náwbetten tısqarı) kalibrlew parıq etedi.
Dáslepki kalibrlew tómendegishe ámelge asıriladı :

• 
  ÓQ retinde paydalanıwǵa mólsherlengen hám paydalanıwǵa tapsırılıp atırǵanda arnawlı bir túrdegi standart ólshew ásbapları ushın normativ hújjet (standart, texnikalıq shártler) boyınsha islep shıǵarılǵan ólshew ásbapları ;
  

• 
  remontlawdan azat bolǵanda úlgili ólshew quralı retinde isletiletuǵın ólshew ásbapları ;
  
• 
  Ózbekstan Respublikasına alıp kirilganda, islep shıǵarıw yamasa remontlawdan azat etilgende, huqıqıy metrologiya sheńberinden sırtda paydalaniletuǵın ólshew quralları.
  

ÓQ paydalanıwshısı olardı tómendegi kalibrlew aralıǵı tawısıwınan aldın náwbetten tısqarı kalibrlew ushın tapsırıwları múmkin:

• 
  kalibrlew aralıǵın sazlaw zárúrshiligi;
  
• 
  bul ÓQ járdeminde ámelge asırılǵan ólshew nátiyjeleriniń tuwrılıǵına shubha tuwılǵanda ;
  
• 
  qorǵaw qistirmalari ziyanlanǵanda yamasa ólshew quralı dáslepki yamasa udayı tákirarlanatuǵın kalibrlewdan ótkenligin tastıyıqlaytuǵın hújjettiń joǵalıp ketiwi, sonday-aq saqlaw waqtında ;
  

ÓQni saqlaw talapları menen baylanıslı halda udayı tákirarlanatuǵın kalibrlew ámelge asırıp bolmaytuǵın ÓQni saqlawdan keyin jumısqa túsiriw;

ÓQni, sonıń menen birge ÓQ isletiletuǵın nóimlerdi qayta saqlaw.
Uzaq múddetli saqlaw hám tasıwdan keyin saqlawdan alınǵan ÓQni jumısqa túsiriwden aldın yamasa aqırǵı kalibrlewdan keyin belgilengen kalibrlew aralıǵınıń yarımınan kópi ótken bolsa, náwbetten tısqarı kalibrlewni ótkeriw usınıs etiledi.
ÓQ kalibrlew kalibrlew laboratoriyasında ámeldegi bolǵan yamasa ólshew quralı paydalanıwshısı tárepinen usınıs etilgen kalibrlew rejimine muwapıq ámelge asıriladı.
Yuridikalıq metrologiya sheńberinden sırtda paydalanıw ushın mólsherlengen ÓQ, eger qawipsizlik talaplarına muwapıqlıǵı sertifikatı ámeldegi bolsa (májburiy sertifikatlanatuǵın ÓQ ushın ) dáslepki kalibrlew ushın tapsırıladı. Yuridikalıq metrologiya sheńberinden sırtda qollanılatuǵın hám dáslepki tekseriwden yamasa kalibrlewdan ótken ólshew quralları jumıs waqtında udayı tákirarlanatuǵın kalibrlewdan ótkeriledi.

•