Matematik Modellashtirish

Internet saytlar
1. www.sciencedirect.com
2. www.onlinelibrary.wiley.com
3. www.ziyonet.uz
4. www.arxiv.uz

Ilova.
Izohli lug`at.
1. Model - lotincha “modulus” so‘zidan olingan bo‘lib. о`lchov va namuna ma'nosini bildiradi.
2. Model (umumiy tushincha) - bu real obyekt ustida tadqiqot va tajriba olib borish uchun qulay va arzon bo‘lgan boshqa bir real oki abstrakt obyektdir. Model real obyektning asosiy lususiyatlarini o'zida mujassam etgan soddalashtirilgan ko‘rinishidir.
3. Model (ilm va fanda) - real mavjud b o ig an obyekt yoki tizimning faqat eng muhirn hususiyatlari o 'z ichiga olgan soddalashtirilgan obyekt bo`lib. va oldindan ulami o`rganish uchun tayinlangan. Model real obyekt va/yoki unda o'tayotgan jarayonlarning soddalashgan ko‘rinishidir.
4. Model (informatikada) - tizim bo‘lib, uni tadqiq qilish natijasida boshqa bir tizim to‘g`risida ma’lumot olish uchun ishlatiladi.
5. Model (sanoatda) - ketma-ket ishlab chiqariladigan bir hildagi qandaydir buyumlar turkumi majmui (model qatori).
6. Model (tizimda) - tadqiq va hisob qilinayotgan jarayon yoki xodisani tasvir etuvchi ta’riflar, bog‘lanishlar, shartlar va cheklashlar tizimi iborat.
7. Tarmoq mod el lari - tarmoq protokollarining o'zaro bog‘lanishi.
8. Fizik model - material obyekt yoki fizik xodisalaming m a?lum bir xususiyatlarini tahlid (imitatsiya) qilish uchun ishiatiladigan texnik qurilma.
9. Matematik model - real obyektning tasavvurimizdagi abstrakt ko‘rinishi bo'lib. u matematik belgilar va ba’zi bir qonunqoidalar bilan ifodalangan boiadi (kengaytirilgan ta’rif).
10. Model stoxastik - devladi, agar tizimning holat parametrlari tasodifiy o'zgaruvchilardan iborat, ya'ni ularning miqdori faqat qandaydir tasodifiy xususiyatlari bilan aniqlanadi.
11. Berilganlar modeli - relvatsion, iyerarxik, tarmoq - m a’lumotlar bilan ishlash nazariy konsepsiyadir.
12. Axborot modeli - konkret predmet soxalar yoki obyekt ma’lnmotlar modeli;
13. Matematik model (elementar maternal ikada - o'rganilayotgan jarayonlami algebrayik, differensial yoki integral tenglamalar ko'rinishidagi taqribiy ifodasi;
14.Faktorlar - modellashtirishda tashqi muhitning tekshirilayotgan obyekt parametrlariga ta’sir qiluvchi ko'rsatkichlari.
15. Matematik modellashtirish - real obyekt yoki jarayonlam i matematik usullar vositasida nazariy tadqiq qilish usuli.
16. Modellashtirishning mohiyati - obyektni boshqa soddaroq obyekt (model) bilan almashtirib, modelni xususiyatini tadqiq qilish orqali original obyektni o ’rganishdan iborat.
17. Real obyekt va uning matematik modelining mu vofiqligi - obyekt va uning matematik modeli dinamikalari sifat va miqdor jihatdan o'xshashligi.
18.Avj oluvchi rejimlar - vaqtning chekli qiymatida qandaydir miqdor cheksizlikka aylanuvchi jarayonlar.
19. Konseptual model - bu modellashtiruvchi tizimning tuzilishini, tizimga xos va modellashtirish tnaqsadiga erishish uchun axamiyatli bo'lgan uning elementlari xususiyatlari va sabab-natijaviy bog'lanishlari aniqlaydigan abstrakt modeldir.
20. Matematik modellashtirish (kengaytirilgan ta’rif) - bu real obyekt, jarayon yoki tizimni o‘rganib bilmoq uchun ularni matematik modeli bilan almashtirgan holda kompyuterda eksperimental tadqiqot uchun qulayroq bo'lgan vositasidir.
21.Analitik modellashtirish - algebrayik, differensial va boshqa tenglamalar shaklidagi real obyektning matematik (abstrakt) modellari o'rganiladi, shuningdek, ular aniq yechimga olib keladigan aniq hisoblash jarayonini amalga oshirishni ta’minlashi kerak.
22. Imitatsiyali modellashtirish — aigoritm(lar) shaklidagi matematik modellar tadqiq qilinadi, unda tadqiq qilinayotgan tizimning ishlashi katta hajmdagi bir qator elemental' amallarni bajarish orqali amalga oshiriladi.
23 .Kompyuter vositasidagi model (sonli model) - alohida kor pyuterda, superkompyuterda yoki kompyuterlar tarmog‘ida air Jga oshiriladigan kompyuter dasturidir.
24. Eksperiment - bu nazoratchi tomonidan boshqariladigan bi or bir hodisani tadqiq qilishning ilmiy usulidir.
25. Kompyuter vositasida (sonli) eksperiment - bu tadqiqot ( byektining matematik modeli asosida kompyuter vositasida •ajariiadigan eksperimentdir. Unda matematik model bilan tasvirlangan obyekt hususiyatlari haqida hulosa qilish bir parametrlar bo‘yicha uning boshqa parametrlami hisoblashdan iborat.
26. Kompyuter vositasida modellashtirish - kompyuterli modeli asosida murakkab tizimning tahlili yoki ayrim elementlari o'rtasidagi bo'lgan aloqalami muqarrarlash masalasini yechish usulidir.
27.Geometrik modellashtirish - geometrik hususiyatlarga ega elementlar va hodisaiarni tavsiflash uchun ishlatiladi, chunki ularni aks ettirishning eng tabiiy usuli grafik tasvirdan iborat.
28. Kompyuter vositasidagi model yoki sonli model - alohida kompyuterda, superkompyuterda yoki kompyuterlar tarm og'ida amalga oshiriladigan kompyuter dasturidir. Das!ur obyekt. tizim yoki tushunchalar tavsifini real obyektdan farqliroq, lekin algoritmik tavsifiga yaqin va tizim hususiyatlarini tasviriovchi ma'mumotlar majmui va vaqt bo‘yicha o ‘zgarish dinamikasini amalga oshinshni o ‘z ichiga oladi.
29. Eksperiment - bu nazoratchi tomonidan boshqariladigan biror bir hodisani tadqiq qilishning ilmiy usulidir. Eksperiment kuzatishdan tadqiq qilinadigan obyekt bilan faol munosibatda b o iish bilan farq qiladi.
30. Konseptual modellashtirish - ma’lum bo`lgan faktlar yoki tadqiqot qilinadigan obyektga nisbatan tassavurlar yold mahsus belgilar, simvollar ustidan bajariladigan amallar bilan yoki tabiyi yoki sun'iy ti liar asosida tasvirlanish.
31.Jismoniv modellashtirish - model va modeliashtiruvchi obyekt real obyektlar yoki yagona yoki turli jismoniy tabiyatli jarayonlarni tasvirlaydi, bunda jarayonlarning jismoniy o'xshashligidan asl obyekt va modeldagi jarayonlar o'rtasida ba’zi bir o'xshashlik munosabatlari amalga oshiriladi.
32. Tuzilmaviy-funksional modellashtirish - moaellar sifatida sxemalar (blok-sxe malar), grafiklar, chizmalar. diagrammalar, jadvallar, maxsus birlashtirish va o'zgartirish qoidalar bilan to'ldirilgan suratlar ishlatiladi.
33. Matematik (mantiqiy-matematik) modellashtirish - modellashtirish, shu jumladan model qurish, matematika va mantiq vositalari orqalik amalga oshiriladi.
34. Imitatsiyali (kompyuter vositasida) modellashtirish - tadqiqot qilinuvchi obyektning mantiqiy-matematik modeli obyekt faoliyat jarayoning kompyuter uchun dasturiy ta’minot sifatida amalga oshirilgan algoritmi sifatida tasvirlanadi.
35. Geometrik modellashtirish - geometrik hususiyatlarga ega elementlar va hodisalarni tavsiflash uchun ishlatiladi, chunki ularni aks ettirishning eng tabiiy usuli grafik tasvirdan iborat.
36. Tizim (Internet-ensiklopediya) - umumiy (tizimii) xususiyatlarga ega o'zaro bog'lik bo'lgan elementlar to'plami bo'lib, bu xususiyatlar elementlarga ta’luqli emas.
37. Tizim (kompyuter tizimlari) - quyilgan biror bir maqsadga erishish uchun yaratilgan o'zaro bog'langan elementlar to'plami.
38. Tizim (L. fon Bertalanfi, tizimii analitik) - elementlari bir biri va atrof muhit bilan m a’lum jihatdan bog'langan majmuidir (yoki, o'zaro ta’sir qiluvchi komponentalar majmuidir).
39. Axborot tizimi - biror maqsadga erishishga qaratilgan usullar, vositalar va obyektlarning majmasi.
40. Tizimni identifikalash - kuzatuvlar natijasida olinadigan dinamik tizimlarning matematik modellarini ishlab chiqish uchun foydalaniladigan usullar majmuidir.