Matematikani darslarida matematik modellahtirish

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES 
VOLUME 2 | ISSUE 4 | 2021 
ISSN: 2181-1385 
 Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 
 

 
 
Academic Research, Uzbekistan 1447 www.ares.uz 
shug„ullanvermaydi. Boshqa firmaning ishlab chiqargan mahsulotlarini sotish bilan 
shug„ullanadigan firmalar xam mavjud. Bunday holda 
soni 
sotib oluvchi firma uchun xarajat miqdorini bildiradi. Shunday qilib, ikki vektorning 
skalyar ko„paytmasi sotuvchi uchun daromad, sotib oluvchi uchun esa xarajatni 
bildiradi. Demak, ikki vektorning skalyar ko„paytmasining iqtisodiy ma‟nosi 
daromad yoki xarajatdan iborat deyish mumkin.
B) Hosilaning iqtisodiy ma‟nosini quyidagicha izohlash mumkin. Firmaning 
ishlab chiqargan mahsulotining x miqdorini sotishdan oladigan sof foydasini 
deb 
belgilasak, u x ning funksiyasi bo„ladi, ya‟ni 
( )
Aytaylik, ishlab chiqarilgan mahsulot miqlori
ga ortgan bo„lsa, u holda 
mahsulot miqdoriga
( ) ( )
foyda mos keladi. 
( ) 
limitni chegaraviy sof foyda deb yuritamiz. Masalan, 
qandaydir molga nisbatan talab funksiyasi 
–
formula yordamida berilgan 
bo„lsin, bunda x – talab, r – narx. Molni sotishdan oladigan sof foyda 
( )
agar 
bo„lsa, u xolda 
( )
Bu shuni ko„rsatadiki, agar talab 2 birlikdan 3 birlik oralig„ida ortsa, u holda sof 
foyda o„rta hisobda 12 birlikka o„sadi. Demak, biz quyidagi xulosaga keldik: 
hosilaning iqtisodi ma‟nosi mehnat unumdorligidan iborat. 
C) Integralning iqtisodiy ma‟nosini bunday izoxlash mumkin: ma‟lumki, 
o„rtacha qiymat haqidagi teoremaga asosan 
( )
funksiyaning ( a, v) oraliqdagi 
o„rtacha qiymati 
∫ ( )
( )
formuladan xisoblanadi. Amalda mehnat unumdorligini, elektrodvigatellarning 
o„rtacha quvvati, xarakatning o„rtacha qiymatlari yuqoridagi formuladan topiladi. 
Masalan, ishlab chiqarishning o„zgaruvchan xarajati u=3x formula yordamida 
topiladi, bunda x – ishlab chiqarilgan mahsulot miqdori. Agar ishlab chiqarish hajmi 
3 dan 5 gacha bo„lsaYu ishlab chiqarishning o„rtacha xarajati qancha bo„ladi? 
Funksiyaning 
o„rtacha 
qiymati 
∫
( )
∫

---