Materialshunoslik va yangi materiallar texnologiyasi

15.3. Eritmani bo’lib-bo’lib va sistematik analiz qilish
Aniqlanishi kerak bo’lgan ionlarni specifik reaktsiyalardan foydalanib tekshirilayotgan eritmaning alohida ulushlaridan bevosita aniqlash, bo’lib-bo’lib analiz qilish deyiladi. Lekin hamma ionlar uchun specifik reaktsiyalar yo’q. Ayrim ionlar ikkinchisini topishga halaqit beradi. Masalan, Ba²⁺ ioni Ca²⁺ ni topishga halal beradi. Bunday hollarda har bir alohida ionni ma’lum ketma ketlikda aniqlash reaktsiyalarini ishlab chiqishga to’g’ri keladigan usulidan foydalaniladi. Bunda har bir ionni topishdan oldin uning topilishiga halaqit beradigan boshqa hamma ionlar oldindan topiladi va eritmadan ajratiladi. Yuqoridagi misolni olsak, agar eritmada Ba²⁺ va Ca²⁺ ionlari bo’lsa, Ba²⁺ ionini to’liq cho’ktirib, cho’kmani centrifugalab ajratib tashlanadi. Buning uchun Ba²⁺ ioniga hos reaktsiya, K₂Cr₂O₇ bilan sariq cho’kmani hosil bo’lishidan foydalaniladi. CHo’kmadan ajratib olingan eritmaga yana ozgina reagent qo’shiladi. Agar cho’kma qaytadan hosil bo’lmasa, eritmada Ba²⁺ ioni qolmagan bo’ladi va undan Ca²⁺ ionini (NH₄)₂C₂O₄ ta’sirida topish mumkin. Oq Ca₂CO₄ cho’kmaning hosil bo’lishi, endi eritmada Ca²⁺ ioni borligini bildiradi.
Sa⁺² + (NH₄)₂S₂O₄ = SaS₂O₄ + 2NH₄⁺
Demak, sistematik analiz qilishda ayrim ionlarni topish reaktsiyalari bilan bir qatorda, ularni bir-biridan ajratish reaktsiyalarini o’tkazishga to’g’ri keladi. Ajratish reaktsiyalarida, ko’pincha ajratilayotgan ionlar hosil qiladigan, o’hshash birikmalarning eruvchanligi bir-biridan farq qilishidan foydalaniladi. Masalan, Ba²⁺ ionini Ca²⁺ ionidan ajratish. BaCr₂O₇ va CaCr₂O₇ eruvchanlik ( = 2,3*10^-10 , = 2,3*10^-2 ) larining har hilligiga asoslangan va hokazo. ³