Materialşünaslıq

Müəssisənin məhsuldarlığının hesabatı Cədvəl 6.

Sıra N-si	Texnoloji həddin adı			Məhsuldarlıq	, m^3
			İldə	Gündə	Növbədə	Saatda
1. 2.	Üyütme sexi	İtgisiz İtgili	30.000

II Texnoloji hissə.

2.1 Dekorativ beton tərkibinin hesablanması.

Dəmir- beton məmulatı istehsalı üçün sərtliyi C_20 saniyə olan beton qarışığından 200 markalı (sinifli) dekorativ beton tərkibinin hesablanması.

Materialların əsas göstəriciləri 1,2,3 cədvəllərində verilmişdir.

Cədvəl 1.

Sıra N-si	Yapışdırıcının növü	Sementin aktivliyi	Sıxlığı ρsemq/sm^3	Tökülmüş həcm kütləsi γsemt/m^3	Qiyməti, Man/t
2	əlvan portlandsement	400	3	1.2	120

Doldurucuların göstəriciləri Cədvəl 2.

Sıra N-si	Doldurucu--nun növü	Qumun su tələbatı Qst %	Doldurucunun maksimal iriliyi Dmak,mm	İri doldurucunun su hopdurması, Suh %	Sıxlığı ρsemq/sm^3	Tökülmüş həcm kütləsi γ,t/m^3	Qiyməti Man/t
1	qum	4	-	-	2.5	1.2	10
2	Qırmadaş	-	20	1.2	2.8	1.7	15

Qumun dənəvər tərkibi

Cədvəl 3.

Qumun Sıra N-si	Deşiklərin ölçüləri,mm,olan ələklərdə qismən qalıqlar :-lə							D=0,16 mm ələkdən keçən qalıq,:
	5	2,5	1,25	0,63	0,315	0,14
1	0	25	29	21	14	8	3

Qumun keyfiyyətinin təyin edilməsi

1. 
   Qumun İrilik modulu
   

Qumun irilik modulu aşağıdakı düsturla təyin edilir:

Burada: - hər bir ələkdəki tam qalığın ümumi miqdarıdı.

A_2.5+ A_1.25+ A_0.63+ A_0.315+ A_0.16

Qumun dənəvər tərkibi

Cədvəl 4.

Qumun Sıra N-si	Deşiklərin ölçüləri,mm,olan ələklərdə qismən qalıqlar :%						D=0,14 mm ələkdən keçən qalıq,:
	5	2,5	1,25	0,63	0,315	0,16
1	0	25	29	21	14	8	3

Onda tapşırığa uyğun olaraq

A_2.5=a_2.5

A_1.25=a_2.5+a_1.25

A_0.63=a_2.5+a_1.25+ a_0.63

A_0.315=a_2.5+a_1.25+ a_0.63+ a_0.315

A_0.16=a_2.5+a_1.25+ a_0.63+ a_0.315+ a_0.16
A_2.5=25%

A_1.25=25+29=54%

A_0.63=25+29+21=75%

A_0.315=25+29+21+14=89%

A_0.16=25+29+21+14+8=97%
A_2.5+ A_1.25+ A_0.63+ A_0.315+ A_0.16=25+54+75+89+97=340%

= =3.4

Alınmış nəticələr AZS 475 – 2011 texniki şərtin tələblərinə əsasən irilik moduluna görə qum qruplara uyğun olaraq müsayisə edilir (cədvəl 1) və aşağıdakı cədvələ əsasən qumların iriliyi haqqında fikir yürüdülür.

cədvəl 5.

İrilik moduluna üyğun qum qruplarına tələb

Qum qrupları	İrilik modulu, Mi	0,63 saylı ələqdə qalan tam qalıq, kütlə üzrə %-lə
Çox iri Yüksək dərəсədə iri İri Orta Xırda Çox xırda Narın Çox narın	3,5-dən çox 3,0-3,5 2,5-3,0 2,0-2,5 1,5-2,0 1,0-1,5 0,7-1,0 0,7-yə qədər	75-dən çox 65-75 45-65 30-45 10-30 10-qədər normalaşdırılmır normalaşdırılmır

1 saylı qum = 3.4 – yüksək dərəcədə iri

Onda aldığımız nəticəyə görə = 3.4 qumun irilik moduluna olduğuna görə yüksək dərəcədə iri qum qrupuna daxildir.

Qumun orta iriliyi aşağıdakı düsturla təyin edilir.


=0,5 =



Qumun xüsusi səthi aşağıdakı düsturla təyin edilir.

burada, K – düzəliş əmsaldır; dağ qumu üçün K=2, orta irilikli çay və dəniz qumları üçün K=1,65; xırda çay və dəniz qumları üçün K=1,3 qəbul olunmuşdur;

a₅...a_0,16 – standart ölçülü qum ələklərində ələndikdən sonra qalan qismən qalıqlardır və qumun ümumi miqdarının ələklərdəki % payı miqdarıdır;

a_n – dəliklərinin ölçüsü 0,16 mm olan ələkdən keçmiş toz hissəsinin miqdarıdır, qumun ümumi kütləsinə görə %-lə təyin olunur.
= =63.881 sm²/q

1 saylı qum, S = 63.881 sm²/q

Ağır beton tərkibi bir neçə üsulla layihələndirilir. Labaratoriya şəraitində beton tərkibi hesabi-eksperimental üsulla təyin edilir. Ilkin olaraq tərkibi mütləq həcmlər qaydası ilə hesablanır. Bu zaman beton tərkibi hesablanması aşağıdakı ardıcıllıqla aparılır:

1. 
   Sem/su nisbətin təyini. Betonun möhkəmlik (Bolomey – Skramtayev) düsturlarından istifadə edərək sem/su nisbəti aşağıdakı düsturlar vasitəsilə təyin edilir.
   

= ( )

= ( )
burada: normal şəraitdə bərkimiş betonun 28 gündəki sıxılmada möhkəmlik həddi;

sementin aktivliyi ;

Avə A₁ materialların keyfiyyət əmsalları;

Bu düsturlardan sem /su nisbəti ilə təyin edilir:



Buradan: betonun 28 gündəki sıxılmada möhkəmlik həddi uyğun olaraq 200 kQ/sm²

Qumun keyfiyyət əmsallarının orta keyfiyyətli (A- 0.60, A₁ -0.40) olduğunu nəzərə alaraq cədvəl 2 dən seçilir.

şərti ödəyir
şərt ödəmir
Ona görə Sem/Su nisbəti = 1,3

Adi ağır beton qarışığına təxmini su sərfi, l/m³
Cədvəl 6.

Beton qarışığının göstəriciləri		Doldurucunun maksimal iriliyi, mm
		qırmadaş			Çınqıl
Konusun çökməsi, sm	Sərtliyi, san.	10	20	40	10	20	40
0 0 0 0 0 1 2-2,5 3-4 5 7 8 10-12 12-16 16-20	150-200 90-120 60-80 30-50 20-30 15-20 - - - - - - - -	155 160 170 175 185 195 200 205 210 215 220 225 230 237	145 150 160 165 175 185 190 195 200 205 210 215 220 228	130 135 145 150 160 170 175 180 185 190 195 200 207 213	145 150 160 165 175 185 190 195 200 205 210 215 220 227	130 135 145 150 160 170 175 180 185 190 195 200 210 218	120 125 130 135 145 155 160 165 170 175 180 190 197 203

Qeyd: 1. Cədvəl orta irilikli M_k= 2,25 və su tələbatı 7% olan xırda doldurucular üçün tərtib olunub. Əgər xırda doldurucunun su tələbatı (Q_st) 7%-dən az olarsa, onda su sərfi hər azalmış su tələbatı faizinə 5 l/m³ azaldılır. Əgər xırda doldurucunun su tələbatı (Q_st) 7%-dən çox olarsa, onda əksinə artırılır. Xırda doldurucunun irilik modulundan asılı olaraq su tələbatı aşağıdakı kimi olur:

İrilik modulu, M_k…… 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5

Su tələbatı, Q_st ……… 10 8 6 5 4

1. 
   2. Pussolanlı portlandsement işlədilərsə, su sərfi 20 l/m³ artırılmalıdır.
   
2. 
   3. İri doldurucuların su hopdurması 1,5%-dən çox olarsa, su sərfi doldurucunun su hopdurmasını uyğun olaraq artırılmalıdır.
   
3. 
   4. Cədvəl beton qarışığına sement sərfinin 400 kq/m³-ə qədər halı üçün tərtib olunmuşdur.
   
4. 
   5. Sement sərfi 400 kq/m³-dan çox olarsa, onda su sərfi hər artan 10 kq sement sərinə 1 l hesabı ilə artırılmalıdır.
   
5. 
   6. Adi plastikləşdirici əlavə istifadə etdikdəsu sərfi 10-15%, superplastikləşdirici tətbiq etdikdə isə 15-25 % azaldılır.
   
6. 
   7. Havacəlbedici əlavə istifadə etdikdə eyni axarlıqda göstəricilər bir pillə aşağı, sərt beton qarışıqları üçün bir pillə yuxarı qəbul edilir.
   

Bu zaman qumun su tələbatından (Q_st=4%) iri doldurucunun su hopmasından (1,2%) qarışıqdakı sementin növündən və qumun miqdarından asılı olaraq su sərfi dəqiqləşdirilir

Əgər xırda doldurucunun su tələbatı (Q_st) 7%-dən az olarsa, onda su sərfi hər azalmış su tələbatı faizinə 5 l/m³ azaldılır

Su = 185 -15= 170 l

c) 1m³ beton qarışığına sement sərfi aşağıdakı düsturla təyin edilir.

kq
d) 1m³ beton iri doldurucunun(qırmadaş) sərfi kq-la düsturu ilə təyin edilir.

İri doldurucuların dənələrarası boşluğu aşağıdakı düsturla təyin edilir:

= 1.7 q/sm³

= 2.8 q/sm³

Burada : burada: _i və _i – uyğun olaraq iri doldurucuların tökülmüş halda orta sıxlığı və sıxlığıdır.

K_ar - beton qarışığının məhlul hissəsini artıran pay olub, iri doldurucu dənələrinin aralanma əmsalı aşağıdakı kimi qəbul edilir:

- mülayim sərt qarışıqlar üçün K_ar=1,15-1,20, sərt qarışıqlar üçün isə K_ar=1,05-1,1 hədlərində qəbul edilir.

K_ar = 1.2
1m³ beton

kq

7. 
   1m³ beton qarışığı üçün xırda doldurucu sərfi aşağıdakı düsturla hesablanır:
   

kq
Burada: sem-1m³beton qarışığına sement sərfi, kq

Su- 1 m³ beton qarışığına,su sərfidir, 170 l

³

-qırmadaş sıxlığıdır 2.8q/sm³

-qumun sıxlığıdır 2.5 q/sm³

kq
Betonun çıxım əmsalı β aşağıdakı düsturla hesablanır:

Burada : Burada: – sementin tökülmüş halda orta sıxlığı, kq/l;

– qumun tökülmüş halda orta sıxlığı, kq/l;

– qırmadaş tökülmüş halda orta sıxlığı, kq/l;

Sem – 1m³ betona sementin, sərfidir, kq.

Q – 1m³ betona qumun , sərfidir, kq.

– 1m³ betona qırmadaş sərfidir, kq.


1m³ beton qarışığı üçün matereriallar sərfi

cədvəl 7.

Sement		Qum		Qırmadaş		Su
kq	tn	kq	m^3	kq	m^3	m^3
	0.221		0.398		0.	0.17

Dekorativ betonun tərkibinin maya dəyiri

cədvəl 8.

Materialların adları	Ölçü vahidi	1m^3 beton qarışığı üçün matereriallar sərfi	Topdan satış qiyməti manat	Maya dəyəri
Sement	tn	0.221	120	26,52
Qum	m^.3	0.398	10	3,98
Qırmadaş	m^.3	0.	15	13,95
su	m^.3	0.17	2	0.34
Cəmi				44,796

İstehsal məhsualdrlığı 30000 m³ olduğunu nəzərə alaraq yazırıq.

30000 m³ dekorativ betonda sement sərfi . 30000x0.221=6,63

30000 m³ dekorativ betonda qum sərfi. 30000x0.398=11.94

30000 m³ dekorativ betonda qırmadaş sərfi. 30000x0.93=27.9

30000 m³ dekorativ betonda su sərfi. 30000x0.17=5.1

30000 m³ betonun tərkibinin maya dəyiri

Cədvəl 9.

Materialların adları	Ölçü vahidi	1m^3 beton qarışığı üçün matereriallar sərfi	Topdan satış qiyməti manat	Maya dəyəri
Sement	tn	6,63	120	795.6
Qum	m^.3	11.94	10	119.4
Qırmadaş	m^.3	27.9	15	418.5
su	m^.3	5.1	2	10.2
Cəmi				1343.7

2.2. Texnoloji istehsal sxeminin və üsulunun seçilməsi.

Qəbul edilmiş istehsal üsuluna əsasən texnoloji proseslərin sxemi işlənməli, ətraflı və ardıcıl surətdə izah olunmalıdır. Sxem bütün istehsalat hədlərində texnoloji əməliyyatları özündə əks etdirməlidir. Texnoloji sxemin qrafiki görünüşü texnoloji prosesin dinamikası haqqında təsəvvür yaratmaqla, müstəvi şəkilli həndəsi fiqur-kontur və avadanlıqların aksonometrik fiqur-həcm şəklində də ola bilər. Əsas hesabat istehsalın texnoloji sxeminin seçilməsi və izahı ilə başlanır. Bu zaman material bir aqreqatdan digərinə hərəkəti göstərməklə, texnoloji əməliyyatın hesabatı üçün qəbul edilmiş proseslərin texnoloji parametrləri verilməlidir.

Beton və məhlul qarışığı hazırlanmasında texnoloji proseslərin layihələndirilməsinin ilkin mərhələsində onun əsas parametrlərinin optimal qiymətlərinin, o cümlədən komponentlərin dozalanması, qarışdırıcıya verilməsi, qarışdırılması, beton qarışığının boşaldılması proseslərinin effektli dəyişmə müddətlərinin təyini də daxildir.

Sonrakı mərhələ isə əməliyyatın texniki-iqtisadi cəhətdən əsaslandırmaqla pilləli proseslərin zaman və məkan daxilində əlverişli birliyinin təyin edilməsidir. Belə məsələlərin birlikdə müsbət həlli ardıcıllıqla texnoloji sxemlərin işlənməsi, texnoloji xətlərin komponovkası və həlləri rasional qiymətləndirilməsi yolu ilə yerinə yetirilə bilər.

Ümumiyyətlə, betonqarışdırıcı sexlər aşağıdakı əlamətlərinə görə təsnif olunur:

• 
  Qarışdırıcı maşınların iş prinsipinə;
  
• 
  Məhsuldarlığına;
  
• 
  Planda yerləşdirilməsi (betonqarışdırıcı maşınların yerləşdirmə sxemi);
  
• 
  Şaquli müstəvidə yerləşməsi sxeminə;
  
• 
  Mexanikləşdirilməsi dərəcəsinə görə.
  

Beton qarışığının hazırlanmasının prinsipial sxemi şəkil 1-də verilmişdir.



Şəkil 1. Beton qarışığının hazırlanmasının prinsipial sxemi:

1. 
   Birpilləli ( qülləli ) dövri təsirli ; b) ikipilləli ( parter tipli ) fasiləsiz təsirli;
   

I-materialların qəbulu; II- materialların saxlanması və dozalanması; III-qarışığın hazırlanması;IV-qarışığın nəqli.

1- doldurucuları anbardan nəql edən konveyer; 2, - dönmə qıfı; 3- doldurucuların sərf bunkeri; 4- doldurucualrın dozatoru; 5- siklon; 6- semenet bunkeri; 7- semenet dozatoru;

8- semenetbölüşdürücü; 9- su bakı; 10-su dozatoru; 11- dozalanmış səpilən materiallar qıfı; 12- boşaltma boğazlığı; 13- betonqarışdırıcı; 14- hazır qarışıq bunkeri; 15- avtobetondaşıyan; 16- süzgəc; 17-vintli konveyer; 18-ventilyator; 19,20,21-lentli konveyer; 22-avtobetonqarışdıran.

Qarışdırıcı maşının iş prinsipinə görə dövrü və fasiləsiz təsirli olub, istifadə edilən avadanlığın tipindən asılıdır.

Birpilliəli (qülləli) texnoloji sxemdə (səkil 1, a) beton və ya məlul hazırlamaq üçün lazım olan materialların hamısı bir dəfə yuxarı qaldırılır. Materialın texnoloji tsikl üzrə sonrakı hərəkəti yalnız ağırlıq qüvvəsinin təsiri ilə icra edilir.

Birpillələri texnoloji sxem dövri təsirli , ikipilləli sxem isə fasiləszi təsirli olur.

İkipilləli texnoloji sxemde (şəkil 1, b ) material əvvəlcə sərf bunkerinə qaldırılır, dozalandıqdan sonra qarışdırıcıya verilmək üçün yenidən (ikinci dəfə) bunkerlərə yüklənir.

Məhsuldarlığına görə betonqarışdırıcı sexlər az məhsuldarlıqlı (illik məhsuldarlığı 50 min m³-dən az), orta (illik məhsuldarlığı 100 min m³-ə qədər), yüksək məhsuldarlıqlı (illik məhsuldarlığı 150-250 min m³) qruplaşdırılır.

Betonqarışdırıcıların yerləşdirilməsi istifadə olunan dozalama cihazlarından asılıdır. Əl ilə idarə olunan dozatorlar istifadə edildikdə birsıralı xətti sxem qəbul olunur.

Belə dozatorlar eyni zamanda 1-2 betonqarışdırıcıya material verə bilir. Qarışdırıcılar avtomatik dozatorlarla təmin edildikdə, betonqarışdırıcılar yuva şəkilli və ikisıralı xətti sxemlə yerləşdirilmiş dörd qarışdırıcıya materialın bir dozatordan verilməsinin təşkili mümkündür.

Yapışdırıcı anbarı

Sement, zavodlara dəmir yolu və ya avtomobil yolu nəqliyyatları vasitəsilə gətirilir. Dəmir yolu vasitəsilə sement bunkerli özüboşaldan və ya örtülü vaqonlarda daşınır. Sement daşıyan vaqonların yükgötürmə qabiliyyəti 60 tn, bağlı vaqonların yükgötürmə qabiliyyəti 50 tn olur. Sement bu vaqonlardan açıq lüklar vasitəsilə boşaldılır. Sement öz ağırlığı ilə vintli konveyerin qəbul bunkerinə qədər daxil olur və sonra sement anbarına nəql edilir. Bunkerli daşıyanlardan sement 20-

30 dəq. müddətində boşaldılır. Özüboşaldan daşıyanlardan sement sıxılmış hava vasitəsilə 1 saat müddətində boşaldılır. Kompressor qurğusu vasitəsilə sement uzununa boyu horizontal vəziyyətdə 50 m məsafəyə 10 m hündürlüyə qədər nəql oluna bilər. Sementin vertikal anbarlara verilməsi adətən pnevmatik vintli qaldırıcı vasitəsilə həyata keçirilir. Sement an- barları silosların növünə görə metal və dəmir-beton siloslu an- barlara ayrılır. Bu siloslar silindrik formada olub diametri 2,5- 10 m olur. Silosların hündürlüyü diametrindən bir neçə dəfə böyük olur. Bir silosun həcmi isə 75-1500 tn qədər ola bilər. Sement siloslarının sayı tələb olunan sement ehtiyatının miqdarına uyğun olaraq seçilir.

Doldurucu anbarı

Doldurucu anbarları elə quraşdırılır ki, anbar dəmiryolu və avtomobil nəqliyyatı vasitəsi ilə təchiz olunmalıdır. Dəmiryol xəttinin doldurucu anbarına yaxın olması meydançada hərəkət edən və stasionar boşaldan maşınlar, donmuş materialı yumşaldan, boşaldıcı-yükləyici maşınlar və s. avadanlıqlar yerləşməsi mümkün olsun. Anbarın digər tərəfində isə adətən doldurucunun avtomaşınlardan boşaldılması üçün meydança quraşdırılır. Burada avtomobil nəqliyyatının, buldozer və yükləyici maşınların müxtəlif manevr edici əməliyyatlarının yerinə yetirilməsi nəzərdə tutulur. Çay nəqledici vasitəsindən doldurucunun boşaldılması üçün adətən burada qreyferli kran, eyni zamanda yükləyici və boşaltma üçün buldozer və doldurucu konveyeri yerləşdirilir.

Doldurucular anbarları eyni zamanda maili qalereya ilə də təmin edilməlidir. Qalereyada anbarın dibindən və ya siloslardan yüklənmiş doldurucunu betonqarışdırıcı sexdə quraşdırılmış sərf bunkerinə verilməsi üçün lentli konveyer və ya şaquli elevator yerləşdirilir.

Materialların dozalanması və qarışdırılması

Məhlul və beton qarışığının hazırlanması zamanı iki əməliyyat – komponentlərin dozalanması və qarışdırılması yerinə yetirilir. Məhlul və beton qarışığının keyfiyyəti məhz bu iki əməliyyatın dəqiq yerinə yetirilməsindən asılıdır.

Məhlul və beton qarışığının hazırlanması zamanı materiallar qarışdırıcının yüklənmə həcminə görə müəyyənləş- dirilir. Su və məhlul halında olan əlavələr kütlə və həcmə görə, başqa bütün komponentlər isə kütlə üzrə dozalanır. Betonun keyfiyyəti komponentlərin dozalanma dəqiqliyindən asılıdır. Sement, su və əlavələr bir qayda olaraq ± 2% dəqiqliklə, doldurucular isə ± 2,5% dəqiqliklə dozalanır. Dozalanma zamanı əl ilə idarə olunan, yarımavtomatlaşdrılmış, avtomatik dövrü və fasiləsiz təsirli dozatorlardan istifadə olunur.

Beton qarışığını sabit tərkibdə hazırlamaq üçün doldurucunun nəmliyi daima nəzarətdə saxlanılmalı və dozalanmadan əvvəl lazımı korrektə edilməlidir.

Dozatorların növləri. Avtomatik dozalama adətən AVD (sement, doldurucular və məhlul üçün) və DB (beton qarışığı) seriyalı dozatorlarda yerinə yetirilir.

Doldurucu dozatorları bir və iki fraksiyalı olur. İki fraksiyalı doldurucu dozatoru eyni zamanda iki müxtəlif fraksiyanı dozalayır. Məsaməli doldurucular həcmi-çəki dozatorları vasitəsi ilə dozalanır. Kimyəvi əlavələr üçün çəki və həcmi dozatorlardan istifadə edilir. Həcmi dozatorlar daha əlverişli hesab edilir.

Komponentlərin dozalanma müddəti beton qarışığının qarışdırma müddətindən xeyli az olduğu üçün bir dozator eyni zamanda 2-4 betodırıcı qurğunu təmin edə bilər. Adətən

betonqarışdırıcı sexlərdə bir dozator komplekti 2 betonqarışdırıcı üçün nəzərdə tutulur.

Dozatorların seçilməsi zamanı qarışdırıcı qurğunun hansı prinsiplə - dövrü, ayrı-ayrı qarışıq və ya fasiləsiz işləməsi nəzərə alınmalıdır. Dozatorlar dövrü (pay-pay çəkmə) və fasiləsiz təsirli olmaqla iki qrupa bölünür.

Qravitasiyalı və məcburi betonqarışdırıcılar. Bütün növ beton qarışıqları məсburi betonqarışdırıсıda hazırlana bilər. П1-П5, Ж1 rahatyerləşmə markalı ağır beton qarışığı; B 12,5 və daha yüksək sinifli, orta sıxlıqlı Sx 1600 və yüksək, П1-П5, Ж1 rahatyerləşmə markalı yüngül beton qarışıqlarının qravitasiyalı betonqarışdırıcılarda hazırlanmasına iсazə verilir. Quru və sərt beton qarışıqları isə məсburi betonqarışdırıcıda hazırlanmalıdır.

Qarışdırma rejimləri. Beton qarışıqlarının əsas inşaat- texnoloji və betonun son istismar göstəriciləri nəzərə alınmaqla hazırlanır. Hazır beton qarışığının keyfiyyəti materialların qarışığa düzgün ardıcıllıqla yüklənməsindən və qarışdırılma rejimindən asılıdır. Qarışdırma rejimi ГОСТ 7473-2010 saylı Beynəlxalq standartının texniki tələblərinə uyğun normalaşdırılır.

III. Əməyin və ətraf mühitin mühafizəsi.

Beton məmulatlar zavodlarında fəhlələrin əmək şəraitinə təsir edən mənfi amillər 3 qrupa bölünür.

Bu amillər istehsalat prosesində, əməyin təşkilində və sanitar gigiyena şəraitində olan çatışmamazlıqlarla əlaqədardır. İstehsalatda insan orqanizminə təsir edən zərərli amillər fiziki-kimyəvi, bioloji və psixo-fizioloji qruplara bölünür.

Fiziki zərərli istehsalat amilləri qrupuna beton zavodlarında tozlanmanın artması, ayrı-ayrı işçi zonalarda havaya buraxılan qazlar, sexlərdə temperaturun aşağı düşməsi, nəmliyin artması və titrədici təsirləri ola bilər.

Kimyəvi zərərli istehsalat amilləri qrupuna fiziki və emossional yüklənmə, əməyin monotonluğu aiddir.

Beton zavodlarının layihələndirilməsində və istismarında əməyin sanitar-gigiyena şəraitini qüvvədə olan istehsalat sanitariya qaydalar normalar ilə təmin edilməlidir. Bütün avadanlıqlar, konveksiya və ya şüa istiliyi ayıran cihazlar istilik-izolyasiya edilməlidir.

İstifadə olunan ədəbiyyatlar.

Yusifov İ.M “Beton və dəmir-beton məmulatlarının və konstruksiyalarının texnologiyası” . Bakı-1996

Sərdarov B.S., Həsənzadə Ə.B., Haqverdiyeva T.A., Əkbərova S.M. “Betonşünaslıq” . Bakı-2014

Sərdarov B.S., Həsənzadə Ə.B., Haqverdiyeva T.A., Əkbərova S.M. “Betonqarışdırıcı sexin layihələndirilməsi” . Bakı-2005.

Yusubov F.N., “İnşaat maşınları və avadanlıqalrı”-Bakı-2005. 532 səh.

--