Mavzu : O’quvchilarning jismoniy rivojlanish va jismoniy harakatlarning ko’rsatkichlari

Mavzu : O’quvchilarning jismoniy rivojlanish va jismoniy harakatlarning ko’rsatkichlari

Reja :

1. 
   Jismoniy rivojlanish
   
2. 
   18 yoshdagi o‘spirinni jismoniy rivojlanish ko‘rsatkichini baxolash mezoni.
   
3. 
   Jismoniy tayyorgarlikni baholash mezoni
   

Kishining jismoniy rivojlanishi deganda shuni tushuniladiki, organizmning morfologik va funksional xususiyati, uni jismoniy kuch ko‘lamini aniqlovchidir. Ushbu aniqlashdan shak-shubxasiz qay darajada muhimligi har bir kishini qaddi-qomatini garmonik tuzilishi va yaxshi jismoniy rivojlanishga ega bo‘lishiga hamda uni baholashni bilish.

Qaddi-qomatni, jismoniy rivojlanish darajasi-jismoniy mashqlar bilan shug‘ullanish xarakteri va imkoniyatini shakllantiruvchi omildir.
Shu bilan birga jismoniy rivojlanish jismoniy mashqlar amaliy mashg‘ulotlarining biri natijasida ko‘rib chiqiladi.
Jismoniy rivojlanishni, qaddi-qomatni baxolash xar bir shug‘ullanuvchining ko‘rsatkichlari ko‘proq xammani qo‘lidan keladigani bo‘yicha amalga oshiriladi (vazn-o‘sish ko‘rsatkichi, o‘pkani tiriklik sig‘imi va tiriklik ko‘rsatkichi, ko‘krak qafasining aylanasi, o‘ng va chap qo‘l panjalari kuchi, orqa mushak kuchi va to‘lalikni, qaddi-qomatning qattiqligi, tananing yog‘ massasi).
Ketle ko‘rsatkichi bo‘yicha (vazn-o‘sish ko‘rsatkichi) ushbu tana og‘irligini bo‘lishda (gr), bo‘yni (sm)bilan aniqlanadi.
Hayotiy ko‘rsatkich-o‘pkani tiriklik sig‘imini ayrim bo‘lishlarini (ml) vazniga qarab (kg) bo‘linadi. Semizlik tana vaznini (kg) bo‘yini(ds) moxiyatini bo‘linishi bilan aniqlanadi.
Tananing qattiqligi yoki pishiqligi Pene ko‘rsatkichi bo‘yicha (bo‘yi, sm) – (og‘irligi, kg+ko‘krak qafasining aylanasi nafas chiqarish sm ) baholanadi.
Kuch imkoniyatlari har bir kishi uchun ma’qul bo‘lgan tanish usul qo‘l, stanovoy dinamometri yordamida to‘g‘ridan-to‘g‘ri o‘lchash bilan aniqlanadi.
Tananing yog‘ massasini (TYoM) baholash uchun ma’lum usul aylanani o‘lchash formulasidan foydalaniladi:
o‘smirlarda O‘q0,74xOJ-1,249xOSh+0,528;
qizlarda +=1,051xOB-1,522xOP-0,879xOSh+0,320 xOJ+0, 597xOBu+0,707
bu yerda OB-qo‘lni bukkan xolda bitsens (ikki boshli muskul aylanasi, OP-yelkaning aylanasi, OJ-qorin aylanasi, OSh- bo‘yin aylanasi, Obu-son aylanasi.
A+Sh harbiy xizmatchilarini tekshirish shuni ko‘rsatadiki, 17-20 yoshli o‘smirlarda yog‘ massasining o‘rtacha tarkibi 18% ni, qizlarda esa 20% tashkil etadi. Mashxur amerikalik mutaxassis K.Kuner (1991) ning xisobiga ko‘ra, ya’ni tananing faol massasi va miqdori o‘rtasidagi muvozanat aynan shu o‘zaro nisbatini ta’minlaydi. Bu organizmning garmonik rivojlanishiga va salomatlikning yaxshi darajasiga erishishga imkon beradi.
Kishining qaddi-qomati o‘zida bir tomondan yog‘ massalarini, ikkinchi tomondan suyak, mushakni garmonik ravishda birga qo‘shib borishni ifodalashi kerak.
O‘zining ideal og‘irligini xisoblash uchun Megoni tomonidan formula ishlab chiqilgan. O‘smirlar o‘zini bo‘yini uzunligini dyumda oladi. qizlar o‘zlarini bo‘ylarini uzunligini 3,5 dyumga ko‘paytiradi, so‘ngra 108 ni ayiradi.
Masalan: O‘smirni bo‘yi 174 sm. Buning uchun 174 sm li bo‘yni 2,54 dm bo‘ladi, keyin olmagan raqamni 4 ga ko‘paytiriladi, so‘ngra 128 raqami xisoblab chiqariladi, keyin olingan raqam funtda : 453 kg ko‘paytiriladi 174 sm:2,54=68,5x4=274-128=146 futx0,453=66,1 kg bo‘ladi.
174 sm li o‘smirni tanasini ideal massasi 66,1 kg ga teng bo‘ladi.
Muhandis V.Savelev tanani ideal massasini aniqlashga imkon beradigan formulani namoyon qildi. Bo‘yni uzunligini (sm) x ko‘krak qafasini aylanasiga (sm) ko‘paytirish va 240 ga bo‘linadi. 6.1. jadvalda 18 yoshdagi o‘smirlarni jismoniy rivojlanishini baholash mezoni keltiriladi.
Agarda o‘spirin, ballarni umumiy yig‘indisini 40 dan oshiq to‘plasa- a’lo darajada jismoniy rivojlanishga ega bo‘ladi, 32-39 ballgacha-yaxshi, 24-32 ballgacha- o‘rta, 23 balldan pasti-bo‘sh bo‘ladi.