Mavzu : Qora va rangli metallarni o’rganish

Rangli Metalurgiya

• Rangli metallurgiya - rangli metallar rudalarini qazib olish, boyitish, rangli metallar va ularning qotishmalarini eritishni o'z ichiga olgan metallurgiya sohasi. Fizik xususiyatlari va maqsadi bo'yicha rangli metallar shartli ravishda og'ir ( mis, qo'rg'oshin, rux, qalay, nikel ) va yengil ( alyuminiy, titanium, magniy ) ga bo'linadi. Ushbu bo'linish asosida engil metallar metallurgiyasi va og'ir metallar metallurgiyasi farqlanadi.

Sanoat korxonalarining joylashuvi

Rangli metallurgiya korxonalarining joylashishi ko'pgina iqtisodiy va tabiiy sharoitlarga, ayniqsa, xomashyo omiliga bog'liq. Xom ashyodan tashqari yoqilg'i-energetika omili ham muhim rol o'ynaydi.

Rossiya hududida bir nechta asosiy rangli metallurgiya bazalari shakllangan. Ularning ixtisoslashuvidagi farqlari yengil metallar (alyuminiy, titan-magniy sanoati) va ogʻir metallar (mis, qoʻrgʻoshin-rux, qalay, nikel-kobalt sanoati) geografiyasining oʻxshash emasligi bilan izohlanadi.

Og'ir metallar[tahrir | manbasini tahrirlash]

• Og'ir metallar[tahrir | manbasini tahrirlash]
• O'zbekiston pochta markasida mis eritish sanoatiOg'ir rangli metallar ishlab chiqarish, energiyaga bo'lgan ehtiyojning kichikligi sababli, xom ashyo qazib olish sohalari bilan chegaralangan.
• Zaxiralari, mis rudalarini qazib olish va boyitish, shuningdek, mis eritish bo'yicha Ural iqtisodiy rayoni Rossiyada etakchi o'rinni egallaydi, uning hududida Krasnouralskiy, Kirovgradskiy, Sredneuralskiy, Mednogorskiy kombinatlari ajralib turadi.
• Qo'rg'oshin-rux sanoati umuman polimetall rudalari tarqalgan hududlarga qaratiladi. Bunday konlarga Sadonskoye ( Shimoliy Kavkaz ), Salairskoye (G'arbiy Sibir), Nerchinskoye (Sharqiy Sibir) va Dalnegorskoye (Uzoq Sharq) kiradi.
• Nikel-kobalt sanoati markazlari Norilsk ( Sharqiy Sibir ) va Monchegorsk ( Shimoliy iqtisodiy rayon) shaharlari, shuningdek, Nikel (Murmansk viloyati) shahar tipidagi aholi punktidir .

Rangli metallar — temirdan boshqa barcha metallarning sanoatdagi nomi. 5 guruhga boʻlinadi: yengil metallar; ogʻir metallar; qiyin suyuklanadigan metallar; asl metallar; nodir metallar. Yengil Rangli metallarga alyuminiy, magniy, titan, natriy, berilliy, litiy, bariy, kalsiy, stronsiy va kaliy (zichligi 0,53—5 g/sm³); ogʻir Rangli metallarga mis, nikel, qoʻrgʻoshin, qalay, kadmiy, kobalt, rux, margimush, surma, vismut, simob (zichligi 5—13,6 g/sm³); qiyin suyuqlanadigan Rangli metallarga volfram, molibden, niobiy, tantal, xrom, sirkoniy va boshqa; asl Rangli metallarga oltin, kumush, platina, osmiy, iridiy, rodiy, ruteniy va palladiy; nodir Rangli metallarga tarqoq metallar (talliy, galliy, germaniy, indiy, reniy, gafniy, rubidiy, seziy), siyraker metallar (skandiy, ittriy, lantan va lantanoidlar), radioaktiv metallar (texnetsiy, fransiy, poloniy, radiy, aktiniy, toriy, protaktiniy, uran va barcha transuran elementlar) kiradi.