Мавзу 1: пeдaгoгикaнинг умумий асослари

3.2. Jismoniy tarbiya va sport sohasi pedagogining qobiliyati.
Jismoniy tarbiya o‘qituvchisi yoki trener o‘quvchilarga biror sport turini o‘rgata olishi uchun ular bilan munosabatga kirishishi shart. Munosabat odamlar o‘rtasida birgalikdagi faoliyat ehtiyojlardan kelib chiqadi. Munosabat kishilar o‘rtasida faoliyat davomida axborot ayriboshlashni o‘z ichiga oladi.
Munosabatning ikkinchi jihati muloqatga kirishuvchilarning o‘zaro birgalikdagi harakati nutq jarayonida faqat so‘zlar bilan emas, balki hatti-harakatlar bilan ham ayriboshlanadi. Uchinchi jihati munosabatga kirishuvchilarning bir-birlarini idrok eta olishlarini taqazo qilishdir. Shunday qilib, yagona munosabat jarayonida shartli ravishda kommunikativ (axborot o‘tkazish), interfaol (o‘zaro birgalikda idrok etish) jihatlarini alohida ko‘rsatish mumkin.
Jismoniy tarbiya va sport sohasi pedagogi u yoki bu so‘zni ishlatganda anglashilmovchilikka yo‘l qo‘ymasligi kerak. Mohiyatlar tizimi kishining butun hayoti davomida rivojlanib va boyib boradi.
Jismoniy tarbiya va sport sohasi pedagogi quyidagi qobiliyatlar bo‘lishi lozim.
Bilish qobiliyati - Jismoniy tarbiya va sport sohasi pedagogi o‘z fani va sohasini o‘quv kursi hajmida emas, balki chuqurroq bilishi, kuzatishi, nazariy va amaliy ishlanmalarni va zamonaviy sportda ro‘y berayotgan voqea va hodisalardan xabardor bo‘lishi lozim.
Tushuntira olish qobiliyati- Jismoniy tarbiya va sport sohasi pedagogi mamlaktimiz sportchilarining imkoniyatlari va jahon sportidagi o‘ziga xos yutuqlarni solishtirishi va bizning mintalitetimizga mos keladigan amaliy tajribalarini tatbiq eta olmog‘i kerak.
Kuzatuvchanlik qobiliyati - Jismoniy tarbiya va sport sohasi pedagogi tarbiyalanuvchilarning ichki dunyosiga kira olish qobiliyati, o‘quvchi shaxsini va uning vaqtinchalik ruhiy holatlarini juda yaxshi tushuna bilish bilan bog‘liq psixologik kuzatuvchanlikdir.
Nutq qobiliyati - nutq yordamida, trener o‘z shug‘ullanuvichilariga imo-ishora vositasida o‘z fikr tuyg‘ularini aniq va ravshan ifodalash qobiliyati. Trenerning nutqi aniq, jonli, obrazli, talaffuz jihatdan yorqin, ifodali his-hayajonli bo‘lishi lozim.
Tashkilotchilik qobiliyati – sport jamoalarini shakllantirish jipslashtirish muhim vazifalarni hal etishga ruhlantirishni, o‘z ishini to‘g‘ri uyushtirishni nazarda tutadi. Sport jamoalarini shakllantirish bosqichlarini to‘g‘ri belgilab olishi va unda olib boriladigan birgalikdagi do‘stona munosabatlar, jipslikni maqsad sari birgalikdagi faoliyatni tashkil eta olishi lozim. Sport jamoalariga kelgan har bir ko‘ngilli sportchilarni sport jamoasida o‘z o‘rnini egallay olishi uchun tashkilotchilik faoliyatini to‘g‘ri yo‘naltira olishi uchun yaqin kelajak, o‘rta kelajak, olis kelajakda amalga oshiradigan rejalashtirilgan ishlarni loyihalashtirishi va kelajakni ko‘ra olishi muhim hisoblanadi. Trener uyushgan sport jamoasini shakllantirish uchun tarbiyaviy ishlarni, tashkiliy ishlarni, birgalikdagi faoliyatni tashkil etish uchun pedagogik trening, davra suhbatlari, dunyo sport reytingida nufuzga egan bo‘lgan mashhur sportchilar bilan uchrashuvlar tashkil etish ijobiy samara beradi.
Yuqorida ko‘rsatilgan barcha qobiliyatlar jismoniy tarbiya o‘qituvchisi va sport pedagogida ham nazariy ham amaliy jihatdan yuqori darajada bo‘lishi kerak. Bu o‘z o‘rnida sport faoliyatini amalga oshirayotgan sportchilarda reyting natijasini yuqori darajaga ko‘tarishishida poydevor vazifasini o‘taydi.