Mavzu 1: Tibbiy radiologiyaga kirish. Tibbiy radiologiya

Rentgen trubkani tuzulishi: 1 - katod; 2 - anod; 3 – shishali kolba; 4 —elektronlar oqimi; 5 —rentgen nurini dastasi
1.4. Rentgendiagnostik apparat yoki rentgen diagnostika majmuasi (RDM) odatda quyidagi asosiy bloklardan iborat:
a) rentgen nurlari chiqaruvchi,
b) rentgen quvvat moslamasi
C) rentgen nurlarini hosil qilish uchun asboblar,
d) shtativlar,
e) rentgen nurlarini qabul qiluvchilar.
1.5. Rentgen tasvirni olish texnologiyalari hozirda uchta variantda mavjud:
bevosita analogli,
bilvosita analogli,
raqamli (digital).
Bevosita analog texnologiyada  rentgen nurlari rentgen trubkadan chiqib to’g’ridan to’g’ri tananing tekshiriladigan sohasiga yo’naltiriladi, rentgen nuri dastasi organ va to’qimaning zichligi, tuzilishiga va qalinligiga qarab har xil o’tadi. Rentgen nuri qabul qiluvchilar rentgen plyonka yoki flyuorestsens ekran bo’lib, ularga rentgen nuri o’tgan organ va to’qimaning umumiy soyali tasviri hosil qiladi Ushbu tasvir to'g'ridan-to'g'ri flyuoresens ekranda yoki kimyoviy ishlov berilganidan keyin rentgen plyonkasida o'rganiladi (sharhlanadi).

Ushbu texnologiyaga asoslangan rentgen diagnostikasining klassik (an'anaviy) usullari: rentgenoskopiya (chet elda fluoroskopiya), rentgenografiya, chiziqli tomografiya, fyluorografiya.
Bilvosita analog texnologiya yordamida rentgen nurlari boshqa rentgen qabul qiluvchiga – rentgen nurlarini kuchaytirgichga uzatiladi. Rentgen nurlari- rentgen nurlarini kuchaytirgich kirish ekranida elektron tasvirni yaratadi. Ushbu ekranda paydo bo'ladigan elektronlar elektromagnit linzalar yordamida tezlashtiriladi va diqqat markaziga tushadi, rentgen nurlarini kuchaytirgichning chiqish flyuoresensli ekranida pasaygan, ammo keskin kuchaytirilgan tasvirni yaratadi, u monitorning katod nurlari trubkasiga uzatiladi, uni ekranda shifokor ko'radi. O'z navbatida, televizor monitorining ekranida siz tasvirning yorqinligi va kontrastini oshirishingiz mumkin. Bu shifokorga kunduzgi kunlarda rentgenoskopiya o'tkazishga imkon beradi. Bilvosita analog texnologiyalar yordamida rentgenoskopiyaning yana bir afzalligi, ya'ni rentgen nurlari kuchaytirgich yordamida rentgen nurlarining kamroq quvvatidan foydalanish, bu bemorga radiatsiya ta'sirining kamayishiga olib keladi. Renrgen nurlari kuchaytirgich bilan yorug’lanish rentgenotelevizion skopiya deb ataladi.

Raqamli (raqamli) texnologiya yordamida rentgen nurlari bemorning tanasidan o'tib, detektorlar tomonidan ushlanib, ular elektr signallariga aylanadi.

Detektor sifatida piezomatrikslar, qattiq holatdagi kristallar, fosfor o'z ichiga olgan xotira ekranlari, selen barabanlari va boshqalar ishlatiladi. Ushbu signallar kuchaytiruvchi blokik yordamida kuchaytiriladi va keyin ARK (analog-raqamli kuchaytirgich) bloki yordamida ular raqamlashtiriladi. Har bir raqam o'rganish ob'ektining kichik bir qismidan – o’tgan rentgen nurlari intensivligining pasayish darajasini aks ettiradi. Keyinchalik, o'rganilayotgan ob'ektning raqamli tasviri raqamli matritsa shaklida, ya'ni raqamli qatorlar va raqamli ustunlar shaklida quriladi, ularning har bir kamerasida detektor tomonidan kuchaytiriladigan signalning raqamli belgisi yoziladi. Bu tekshirilayotgan ob'ektning raqamli (raqamli) tasviri bo'ladi.
Tasvirlarni raqamli shaklda, ya'ni magnit yoki elektron tashuvchida ixcham arxivlash, kompyuter tarmog'i (telefon, sun'iy yo'ldosh) orqali boshqa mutaxassislarga, maslahatchilarga va boshqalarga ma'lumotlarni uzatish imkoniyati muhim afzallik hisoblanadi. Detektorlarning yuqori sezuvchanligini hisobga olgan holda, raqamli texnologiyalar bilan juda qisqa vaqt ichida suratga olish mumkin, bu esa bemor va xodimlarga nur yukini kamaytiradi. Raqamli texnologiyaning yana bir afzalligi uning yuqori tejamkorligi, chunki qimmatbaho sarf materiallari – rentgen plyonka kumush), fotoreaktivlar, fotolaboratoriya texnologiyasini ishlatishning ehtiyoji yo'q.