Mavzu 15 Technika sohasidagi tadqiqotlar axborot resurslari

Tekshirish uchun savollar:

7. 
   Maxsus bibliografik qo‘llanmalarning xususiyatlarini aytib bering.
   
8. 
   Ilmiy yordamchi qo‘llanmalar tizimining xarakteri.
   
9. 
   Kundalik ilmiy yordamchi qo‘llanmalarning turlariga ta’rif bering.
   
10. 
    Retrospektiv ilmiy yordamchi qo‘llanmalar va ularning turlari.
    
11. 
    Ishlab chiqarishga oid bibliografik qo‘llanmalar.
    
12. 
    Bibliografik qo‘llanmalarning metodik xususiyatlari nimalardan iborat?
    

Mavzu 13. Qishloq xо‘zaligi sohasidagi axborot resurslari
1.Tarmoq axborot markazlarining axborot resurslari. Tijorat axborot tuzilmalarining axborot resurslari.
2.Mahalliy va xorijiy ma’lumotlar bazalari. Resurs tizimida retrospektiv bibliografik kо‘rsatkichlar.
3.О‘zbekiston Respublikasining ilmiy va ilmiy-texnik tadbirlari; О‘zbekiston Respublikasi konferensiyalari va yig‘ilishlari materiallari;ilmiy-texnik ishlanmalar yarmarkalari va kо‘rgazmalari materiallari ;xalqaro ilmiy-texnik dasturlar;fan sohasidagi ilmiy muassasalar;О‘zbekiston Respublikasi ilmiy kengashlarida himoya qilingan dissertatsiyalar.
Фанлар академиясининг фундаментал кутубхонаси 1933 йилда ташкил топган бўлиб, 80 йиллик фаолияти давомида бой илмий адабиётлар ёрдамида Ўзбекистонда илм-фан ривожига катта ҳисса қўшган. Адабиёт, асосан геология ва ботаника, ўша даврда энг ривожланган фанлардан олинган. Ўқувчиларнинг ўртача сони 300 кишини ташкил этди. Биринчи беш йил кутубхонанинг ташкил топган йиллари эди. Кутубхонани яратишда унинг биринчи раҳбари С.И. Виноградова 1933-1934 йиллар, 1934-1936 йилларда А.С.Агеев кутубхонани бошқарган. Айнан уларнинг саъй-ҳаракатлари билан республикамизда кутубхонанинг пайдо бўлиши деярли дарҳол фаннинг ахборот таъминотини ўз зиммасига олди. Кутубхона фаолиятининг дастлабки даври катта хайр-эҳсонлар билан ажралиб турарди. Донорлар орасида профессорлар Малитский, Грушкин, Бротский, Кондрашов, Федченко ва бошқа олимлар, шунингдек, Ўзбекистоннинг илмий муассасалари бор. Фанлар академияси олимларининг ушбу даврда унинг шаклланиши ва ривожланишига қўшган ҳиссасининг аҳамиятини баҳолаш қийин. Уларнинг саъй-ҳаракатлари фондни тартибга солиш, каталогларни яратишга қаратилган эди. Фанлар академияси олимлари кутубхонага маблағларни тартибга солиш тизимини, бу вақтда библиографик иш бошланди ва библиографик бўлим очилди. 1936-1958 йилларда кутубхонани Ўзбекистон Республикасида хизмат кўрсатган маданият ходими Тамара Николаевна Крылова бошқарган. У кутубхона тарихидаги энг ёрқин саҳифани ёзди, у билан ички тузилиш асослари яратилди, ходимлар таркиб топди. Кутубхона тарихининг кейинги босқичи 1940 йилда Фанлар академиясининг Ўзбекистондаги филиали Илмий қўмитаси асосида яратилиши билан боғлиқ. Кутубхона мустақил илмий ёрдамчи бўлим сифатида филиал таркибига кирган. Ажратилган маблағлар кўпайиб борди, бу илм-фан ва техниканинг барча соҳаларида маблағларни сотиб олишни кенгайтиришга имкон берди. Кутубхона ходимлари сони 17 кишига кўпайтирилди. 1940 йилга келиб Фанлар қўмитаси кутубхонасида 53 600 та сақлаш бирлигидан иборат бўлган китоб фонди тўпланди ва Фанлар қўмитасининг барча нашрларининг қонуний нусхаси қабул қилинди. 17-18 асрларга оид китоблар, фан ва адабиёт классикалари, хорижий адабиётларни тўплаган. Ноёб китоблар фондида "Авесто" нинг Марказий Осиёдаги ягона нашри ҳамда йирик тарихий адабиётлар мавжуд. Кутубхонада Ўрта Осиёнинг таниқли тадқиқотчиси Б.А. Федченконинг хотира кутубхонаси мавжуд. Иккинчи жаҳон уруши кутубхона ишида катта ўзгаришлар қилди. Фанлар академиясининг Ўзбекистондаги филиали илмий кадрлар устахонасига, республикадаги илмий фикр марказига айланди. Урушнинг қийинчиликлари ушбу маданий муассасани молиялаштиришнинг сезиларли даражада қисқаришига, кутубхоначилар сонининг қисқаришига олиб келди. Шу билан бирга, Тошкентга эвакуация қилинган Москва, Ленинграддаги илмий-тадқиқот муассасалари ходимларининг сонидан ўқувчиларнинг кўпайиши туфайли ўқувчиларга хизмат кўрсатиш бўйича ишлар ҳажми сезиларли даражада ошди. Ўзбекистондаги бўлими Ўзбекистон Фанлар академияси сифатида қайта ташкил этилди ва шу вақтдан бошлаб кутубхона Ўзбекистон Фанлар академиясининг фундаментал кутубхонаси номи билан машҳур бўлди. 1944 йилда кутубхона Бутун иттифоқ китоб палатасидан мамлакатда нашр этилган барча китоб маҳсулотларининг мажбурий нусхасини оладиган йирик давлат кутубхоналари рўйхатига киритилган. Ўша йили биринчи марта чет эл адабиётига чеклов қўйилди. Ажратилган маблағларнинг кўпайиши ўтган йиллар нашрлари билан маблағларнинг сезиларли даражада тўлдирилишига ёрдам берди. Профессорларнинг шахсий коллекциялари Б.А. Федченко, А.Л. Бродский, Г.Г. Гушкина, Н.А. Малитский, инқилобгача ва советнинг ботаника, зоология, география, физика ва энергетика бўйича нашрларидан иборат. Худди шу йилларда кутубхонага профессор С.К. Кандрашева қишлоқ хўжалиги бўйича китоблар тўплами. Кутубхона фондида кўплаб ноёб нашрлар мавжуд, масалан: “Оренбургдан Тошкентгача. 1867-1868 " В.В. Верешчагин (1874), «Қўқондан. 1870 йилда Қўқон хонлиги орқали саёҳат тўғрисида маълумот »А.П. Федченко (1871), "Ислом" (1918), "Туркистон тарихи" (1922) В.В. Бартолд, "Туркистон ўлкасининг географияси" Н.В. Остроумов (1886), А. Вамберининг "Ўрта Осиёда саёҳат" (1865), А. Добромысловнинг "Тошкент ўтмишда ва ҳозирги кунда" (1911), "1403-1406 йилларда Самарқандда Темур саройига саёҳат кундалиги". Клавихо (1881) ва бошқалар.Кутубхонада Ўрта Осиёнинг таниқли тадқиқотчиси Б.А.нинг хотиралар кутубхонаси мавжуд. Кутубхона ўқувчилари Ўзбекистоннинг таниқли олимлари, масалан, А.С. Содиқов, Кари-Ниёзов, С.Ю. Юнусов, И. М. Мўминов, Я.Г. Ғуломов ва бошқалар.Кутубхонада илмий-библиографик ишлар олиб борилади, ундаги асосий ўринни олимлар ўзлари қизиқтирган билим соҳалари бўйича адабиётлар ҳақида энг тўлиқ маълумот берадиган тармоқ ва тематик библиография эгаллайди. Кутубхонада библиографик кўрсаткичлар нашр этилади, масалан: "Ўзбекистон Фанлар академияси нашрларининг библиографияси" (1933 йилдан), "Ўзбекистондаги илмий ва илмий-тадқиқот ишлари", "Ўзбекистон тарихи Фанлар академияси нашрларида", 1936 йилдан "Библиографик қўлланмалар индекси". “Ўзбекистон” мавзусида ўтказилган. Тошкентнинг 2000 йиллиги муносабати билан "Тошкент" кўрсаткичи нашр этилди. 1981 йилда "Ўзбекистон тўғрисида диссертация" кўрсаткичи нашр этилди (1964-1968). Тўрт қаторли "Ўрта Осиё геологияси", "Ўзбекистон табиати ва табиий бойликлари" белгиларига талаб катта: "Ўзбекистон географияси", "Ўзбекистон флораси ва флораси", "Ўзбекистон гидробиологияси" ва "Ўзбекистоннинг ҳайвонот дунёси".
Ўзбекистон Респуликасининг марказий медицина кутубхонаси 1868 йилдан бери "Ўзбекистонда тиббиёт" картотекасини юритиб келмоқда, шу асосда "100 йил давомида Ўзбекистон тиббиёти" ретроспектив индексининг 7 сони тайёрланди. Ҳозирда Ўзбекистон тиббиёт олимлари асарларининг картотекаси нашр этилган жойидан қатъий назар давом этмоқда ҳамда параллел равишда картотеканинг электрон версияси яратилмоқда, ушбу туркум нашрларини давом эттириш режалаштирилган.
Кутубхонанинг маълумот-қидирув аппарати каталоглар тизими (альфавит, тизимли ва предмет каталоглари), рўйхатга олиш ва умумий ҳажми 7 миллиондан ортиқ карточкаларга эга бўлган тематик картотекалар билан намойиш этилади, бу эса кутубхона ўқувчиларига керакли маълумотларни осонгина топиш имконини беради. 90-йилларнинг бошидан бери. Ўзбекистон Респуликасининг марказий медицина кутубхонаси ва ундаги ахборот жараёнларини автоматлаштириш давом этмоқда, автоматлаштирилган кутубхона тизимлари жорий этилмоқда, тўпламлар билан ишлаш ва ўқувчиларга хизмат кўрсатишнинг анъанавий технологиялари янгиланмоқда. Электрон каталоглар, маълумотлар базаларини яратиш ва маълумотларни автоматлаштирилган, излашни амалга ошириш имконини берадиган дастурий-техник комплекс ташкил этилди. Келинг, улардан баъзилари ҳақида тўхталамиз.
Булар "Ўрта Осиё давлат университети нашрининг индекслари" нинг кейинги нашрлари бўлиб, тўлдирилган ва қайта кўриб чиқилган бўлиб, улар 1952 ва 1958 йилларга тегишли. Иккинчи нашр 1922-1956 йилларда нашр этилган барча илмий ва кинохабар материалларини қамраб олади. 1954 йилда номидаги Давлат кутубхонаси билан биргаликда олиб борилган "1936-1954 йилларда Ўзбекистонда ҳимоя қилинган докторлик ва магистрлик диссертациялари кўрсаткичи" нашр этилди. А. Навоий. Ўзбекистон Фанлар академияси ва бошқа ижтимоий, табиий, табиий ва математик соҳалардаги илмий ташкилотларда ҳимоя қилинган 595 та диссертацияни қамраб олади. Асослари ва материаллари асосида диссертациялар бажарилган, уларни ҳимоя қилиш ва илмий даражаларни олиш вақтлари тўғрисидаги маълумотлар берилган. 1956 йилда А. А. Семеновнинг иккинчи номидаги “Ўрта Осиё давлат университети фундаментал кутубхонасининг тожик, форс, араб ва турк қўлёзмаларига тавсиф. "Уст-Юрт ва Мангишлак библиографияси учун материаллар" номи остида амалга оширилди. Ушбу изоҳланган индекс ушбу ҳудудларнинг табиати, тарихи ва иқтисодиёти тўғрисида кенг маълумотни ўз ичига олган 1725 номни қамраб олди. 1947-1948 йилларда "Жанубий Ўзбекистон библиографияси учун материаллар Кашкадарё ва Сурхондарё изоҳли иши. 1954 йилда Давлат кутубхонаси билан биргаликда. А. Навоий, Амударё ва Қорақум дельталарининг географияси, геоморфологияси ва гидрологияси бўйича изоҳли индекс тузилди. 1964 йилда биринчи марта махсус "Тўплам" нашр этилди. 70-йилларда Тошкент давлат университети кутубхонаси ўзини Ўзбекистондаги энг йирик илмий, ўқув, ёрдамчи ва маданий-маърифий муассаса сифатида намоён этди. У профессор-ўқитувчилар, аспирантлар ва университет талабаларини зарур ўқув ва илмий адабиётлар билан таъминлашда етакчи рол ўйнади. 1970 йилларга келиб кутубхона фонди 3.010.334 китобдан иборат бўлиб, йиллик ташрифи 711.150 кишини ташкил этди ва 18.800 ўқувчи рўйхатдан ўтказилди, йиллик кредити 1.252.380 дона. Кутубхона ходимлари 120 кишидан иборат эди. Ушбу даврда кутубхонанинг кенгайтирилган таркиби шаклланди, яъни кутубхонани мамлакатдаги энг катта кутубхона учун зарур бўлган барча зарур бўлимлар ва тузилмалар намойиш этди. Кутубхонанинг айрим бўлимлари фаолиятини тавсифлаб таъкидлаш жоизки, ТошДУ ФБ республика олий ўқув юртларининг илмий-услубий маркази бўлган. Кутубхонада Ўзбекистоннинг олий ва ўрта махсус ўқув юртларида кутубхона ходимларига амалий ёрдам кўрсатиш учун услубий хона ташкил этилди. Услубий кабинетда Ўзбекистон олий ва ўрта махсус ўқув юртлари кутубхоналарининг йиллик ҳисоботлари таҳлил қилинади, кутубхона иши бўйича турли хил маслаҳатлар берилади, кутубхона ходимлари билан тажриба алмашиш учун учрашувлар ва муқаддас саналарда анжуманлар, кутубхоналар бўйича илмий учрашувлар ўтказилади.
Библиография бўлими билимларнинг турли соҳалари, хусусан, ўлкашунослик табиатига оид библиографик қўлланмаларни тузиш бўйича жуда кўп ишларни амалга оширди, улар орасида қуйидагиларни таъкидлаш мумкин: "Ўзбекистон географияси" - "Ўзбекистон табиати ва табиий бойликлари" библиографик сериясининг биринчи чиқарилиши бўлиб, нашр этилиши ФБ билан ҳамкорликда бошланган Ўзбекистон 1966 йилда.
Унда 1917-1960 йилларда нашр этилган географик тадқиқотлар тарихи ва Ўзбекистоннинг табиий шароити тўғрисидаги адабиётлар, шу жумладан даврий нашрлар ва тўпламлардан китоблар ва мақолалар келтирилган. Кўрсаткич материалида қуйидаги бўлимлар мавжуд эди: 1) Ўзбекистонда географик тадқиқотлар тарихи, 2) Физик география, 3) Геоморфология, 4) Гидрология, 5) Метеорология, иқлим, 6) Тупроқ қоплами. Тошкент давлат университети Миллий кутубхонаси илмий-библиография бўлими ва Ўзбекистон Фанлар академияси ФБ илмий-библиография бўлими томонидан Ўзбекистон Фанлар академиясининг Геология ва геофизика институти томонидан қуйидаги "Марказий Осиё геологияси" кўрсаткичи тузилди. Ушбу индексга 1917-1960 йилларда 6 та сондан иборат алоҳида нашр сифатида нашр этилган 16000 та асар киритилган. Бундан ташқари, "Ўрта Осиёда зилзилалар" кўрсаткичи алоҳида рақамсиз нашр қилинди. Замонавий ЛБC схемаси ("Ершунослик" бўлими) барча масалаларда тизимлаштириш учун асос бўлиб қабул қилинган.
Ўқув юрти кафедраларида, ўқув марказларида, лабораторияларида шакллантирилган электрон ахборот ресурсларини тўплаш, тизимлаш, каталоглаштириш ишларини амалга оширади. Электрон каталоглаштириш библиографик ахборотни тақдим этиш ва узатишнинг ҳалқаро форматлари (МАRC форматлари) талабларига қатъий мувофиқ ҳолда олиб борилади. АРМ фойдаланувчиларининг ахборотларга бўлган эҳтиежларини қондириш мақсадида маълумотларнинг оригинал тематик базаларини яратиш йўли билан умумтаълим муассасаларининг ахборот русурсларини шакллантириши мумкин;
 каталоглар, картотекалар тизими ва кутубхона ахборотлари беришнинг бошқа шакллари орқали ахборот ресурс маркази фонди таркиби тўғрисида тўлиқ ахборот беради;
 таълим муассасасининг илмий ва ўқув ишларига ёрдам сифатида библиографик кўрсаткичлар, адабиётлар рўйхатлари тузади; мавзули, манзилли ва бошқа библиографик маълумотлар беради; библиографик обзорлар ўтказади; китоб кўргазмалари ташкил қилади;
 фойдаланувчилар, раҳбарият, профессор-ўқитувчилар таркиби, илмий ходимлар ва илмий изланувчиларнинг ахборотларга бўлган эҳтиёжини аниқлайди, ўрганади ва мунтазам равишда аниқлаштириб боради;
 фондларни кўп соҳали библиографик акс эттириш ёрдамида анъанавий ва электрон манбаларда каталоглар ва картотекалар тизимини юритади;
 фойдаланувчиларга автоматлаштирилган режимда тезкорлик билан турли хизматлар кўрсатиш имконини берадиган республика йиғма каталогларини, шу жумладан электрон каталогларни тузишда қатнашади;
 бошқа АРМлар, кафедралар, илмий жамиятлар, таълим муассасаларининг жамоат ташкилотлари, республикадаги кутубхона ахборот муасассалари билан ижодий ва ахборот алоқаларини ривожлантиради;
 кутубхоналар, архивлар, маълумотларнинг ахборот базаларига эга бўлган корхоналар, муассасалар, ташкилотлар билан амалдаги қонун ҳужжатларига, давлат дастурларига, шунингдек муассасалар ва ташкилотлар ўртасида тузилган шартномаларга мувофиқ ўзаро ҳамкорлик қилади. Юқоридаги вазифалар ва асосий функциялар кутубхона ахборот муасассаларида олиб бориши лозим бўлган библиографик фаолиятига асос бўлади. Фан ва технология тараққий этган ҳозирги даврда АРМнинг ахборот-библиография ишини ташкил этиш энг муҳим ва долзарб масала ҳисобланади. Библиографик ишнинг тўғри ва аниқ ташкил қилиниши унинг самарадорлигини белгилаб беради, ғоявий, илмий ахборот муассасаси сифатида АРМлар олдига қўйилган вазифаларни бевосита амалга оширишга ёрдам беради. АРМнинг ҳар бир ходими библиографик ишларнинг ташкилий асосларини билиши зарурдир. АРМларда ахборот-библиография ишларининг асосий йўналишлари шаклан қуйидагилардан иборат:
 маълумот-библиографик аппаратини ташкил қилиш ва юритиш;
 маълумот-библиография хизмати;
 ахборот-библиография хизмати;
 китобхонлар (фойдаланувчилар) орасида ахборот маданиятини тарғиб қилиш (тарбиялаш). АРМлар библиография хизматида АРМлар ва кутубхона ахборот муасассаларнинг илғор тажрибаларидан фойдаланиш ва янги шакллар ҳамда методларни фаол қўллаш, доимий такомиллаштириб бориш шарт бўлади. АРМлар библиография хизматининг асосий вазифалари – мутахассисларга, кенг аҳолига, шунингдек таълим муассасаси ўқитувчилари ва ўқувчиларига ахборот-библиография ва маълумот-библиография хизмати кўрсатиш ҳамда умумий ва махсус мустақил билим олишга ёрдам сифатида ўқишга раҳбарлик қилишдан иборат. Ҳозирги шароитда АРМда кенг аҳолига ҳамда болаларга хизмат кўрсатилади. Бу ҳолатда АРМда махсус ахборот библиография бўлими ажратилиши, бўлимда аҳолига ҳамда болаларга хизмат кўрсатувчи библиограф штатлари алоҳида бўлиши зарур. АРМнинг маълумот-библиография ва ахборот библиография хизмати ягона маълумот-библиографик аппарати (МБА) асосида олиб борилади, бу МБАга ягона фондни очиб бериш ва ахборот имкониятларини кўтариш талаби қўйилади. АРМнинг ахборот-библиография ишини олиб борувчи бўлими АРМ ва унинг бўлимлари библиографик фаолиятини мувофиқлаштиради ҳамда библиография ишини ташкил этишда методик марказ ҳисобланади. Ўрта махсус касб-ҳунар ўқув юртлари қошида ташкил этилган кутубхона ахборот муасассаларида 3 гуруҳга ажратиш мумкин: йирик шаҳарлардаги, ўртача ва кичик шаҳарлардаги, учинчиси эса туман марказлари ва қишлоқ жойлардаги кутубхона ахборот муасассаларида . Йирик шаҳарларда коллежлар қошида ташкил этилган АРМлардан ташқари ОТМ қошидаги кутубхона ахборот муасассаларида ва кутубхоналар мавжуд. Кичик ва ўрта шаҳарларда, айниқса туман марказлари ва қишлоқ жойларидаги АРМлар энг йирик кутубхона-ахборот муассасаси бўлиб, уларга ташкилот ва муассасалар раҳбарлари, ишчилар, муҳандислар, қишлоқ хўжалик ишлаб-чиқариши мутахассисларини ахборот библиографик таъминлаш масъулияти юкланади. Кутубхона ахборот муасассаларида ахборот-библиографик фаолияти мувофиқлаштириш ва кооперация, ҳамкорлик муҳим ҳал қилувчи аҳамиятга эга. Айнан АРМ фаолиятининг кутубхона ахборот муасассаларида ва кутубхоналар билан ҳамкорлиги йўли билан кичик шаҳарлар ва қишлоқ жойларида мутахассисларнинг қатор тоифаларига ахборот-библиография хизматини ташкил этиш масаласини ҳал этиш мумкин. Мувофиқлаштириш ва кооперация ҳудудий бўйсунишидан қатъий назар АРМ библиография хизматини самарали боришининг зарур шартидир. Бу кутубхона ахборот муасассаларининг илмий-техника ва махсус кутубхоналар, шунингдек вилоят кутубхона ахборот муасассалари ва Республика кутубхоналарининг ахборот ресурсларидан фойдаланишида акс этади.
Шунингдек фонднинг бир қисми ёрдам сифатида Самарқанд, Семипалатинск, Андижон, Ўрта Осиё педиатрия тиббиёт институтларига тақдим этилди. Қарийб 100 йиллик тарихи ( 2020 йилда 100 йиллиги) давомида кутубхона Ўзбекистон Республикасидаги 700000 дан зиёд китоб экземплярига эга энг йирик кутубхоналардан бири даражасига етди.
Фонд тиббиёт ва унга ҳамрох соҳаларга оид ниҳоятда кекса адабиётлар, қўлёзмаларга эга Ўзбекистондаги бой фондлардан биридир. Мазмунан универсал бўлган кутубхона фонди ўз тарихий фаолияти давомида Ватанимизда ва чет давлатларда чоп этилган турли тиллардаги тиббиёт, биология, тиббий кимё, ижтимоий фанлар ҳамда бой бадиий адабиётлар фондига, санъат ва маданиятга оид адабиётларга эга. Замон талаби билан китобхонларга хизмат кўрсатишнинг янги замонавий усуллари иш жараёнига кириб келмоқда. Булар – моддий –техника базасини яратиш, компьютерлар ҳамда техникага эга бўлиш, доимо ўсиб борувчи электрон китоблар базасини яратиш, автоматлашган изланиш борасида 10000 дан зиёд библиографик ёзувга эга “КАRМАТ” дастури асосида электрон каталогни юргизиш кабилар.
Барча тоифадаги китобхонларга таълим, илмий ва амалий фаолиятига мувофиқ хизмат кўрсатиш. Ўқув ва илмий жараёнларни қўллаб-қувватлаш, ахборот манбаалари тавсияси учун АКМ фондини шакллантириш, электрон оммавий ахборот воситаларида хужжатлар фондини шакллантириш. Талабалар билан ўқув машғулотлар усулларини такомиллаштириш, ёшларни бадиий адабиётлар ўқишларига жалб қилиш. ТМА олимларининг хаёти ва фаолиятини тарғиб этиш, Республика ва Академия хаётидаги энг мухим сиёсий ғоялар, маданий-маърифий ахборотларни ёритиб бериш;
Ўзбекистон Фанлар академияси кутубхонаси илмий-ёрдамчи библиографияни олиб боришда барча кутубхоналар учун услубий марказ хисобланади. Жамғакма 4 миллиондан ортиқ нусхани ташкил этади. 1994- йилда кутубхона Халқаро кутубхона ассоциациялари федерацияси - ИФЛАга аъзо бўлди. 1994 йилдан бошлаб кутубхона республикада биринчи бўлиб автоматлаштирилган кутубхона тизимини жорий этишни бошлади. Кутубхона бўлимларини бир-бирига боғлайдиган махаллий такмоқ яратилди. 1995- йилдан бери 5 минг номдаги электрон каталог яратилди. Ўқувчиларга маълумот-библиографик хизматлар (излаш) бўйича ишлар бошланди. 1996- йилдан бери кутубхона ЮНЕСКОнинг табиатшунослик фондининг депозитарийсига айланди ва дунё ахборот-кутубхона каталогларига киритилган. Фундаментал кутубхонада услубий, ахборот ва маълумот-библиографик махсулотлар: тематик ва такмоқ, долзарб ва ретроспектив, табиятшунослик ва қишлоқ хўжалик мавзусидаги библиографик кўрсаткичлари нашр этилади. Масалан, "Ўзбекистон ССР Фанлар академияси нашрларининг библиографияси", "Ўзбекистондаги фан ва илмий-тадқиқот ишлари", "Ўзбекистон хақида библиографик қўлланмалар индекси" нашр этилди.1981 йилда "Ўзбекистон тўғрисида диссертациялар" (1964-1968) индекслари чиқарилди. "Ўрта Осиё геологияси" ва "Ўзбекистон табиати ва табиий ресурслари" тўрт қаторли: Ўзбекистон географияси, Ўзбекистон флораси, Ўзбекистон гидробиологияси ва хайвонот дунёси. Ўзбекистоннинг таниқли олимларининг библиографиялари (160 дан ортиқ) доимий равишда нашр этилади. " Янги келган адабиётлар библиографияси", "Адабий хаёт", "Ўзбек тилшунослиги" индекслари мунтазам равишда нашр этилади. Буюк ўзбек олими Улуғбекнинг 600 йиллиги муносабати билан 1819-1994 йиллардаги материалларни қамраб олган "Мухаммад Тарагай Улуғбек" библиографик кўрсаткичи нашр этилди.
Ўзбекистон Респуликасининг марказий медицина кутубхонаси 1968- йилдан бери "Ўзбекистонда тиббиёт" картотекасини юритиб келмоқда, шу асосда "100 йил давомида Ўзбекистон тиббиёти" ретроспектив индексининг 7 сони тайёрланди. Ҳозирда Ўзбекистон тиббиёт олимлари асарларининг картотекаси нашр этилган жойидан қатъий назар давом этмоқда, параллел равишда картотеканинг электрон версияси яратилмоқда, ушбу туркум нашрларини давом эттириш режалаштирилган.
Кутубхонанинг маълумот-қидирув аппарати каталоглар тизими (альфавит, тизимли ва предмет каталоглари), рўйхатга олиш ва умумий ҳажми 7 миллиондан ортиқ карточкаларга эга бўлган тематик картотекалар билан намойиш этилади, бу эса кутубхона ўқувчиларига керакли маълумотларни осонгина топиш имконини беради.
90-йилларнинг бошидан бери. Ўзбекистон Респуликасининг марказий медицина кутубхонаси ва ундаги ахборот жараёнларини автоматлаштириш давом этмоқда, автоматлаштирилган кутубхона тизимлари жорий этилмоқда, тўпламлар билан ишлаш ва ўқувчиларга хизмат кўрсатишнинг анъанавий технологиялари янгиланмоқда. Электрон каталоглар, маълумотлар базаларини яратиш ва маълумотларни автоматлаштирилган излашни амалга ошириш имконини берадиган дастурий-техник комплекс ташкил этилди.


Mavzu 14 Tabiy – ilmiy sohasidagi tadqiqotlar axborot resurslari
Ikkilamchi hujjatli oqim kо‘plab ikkilamchi manbalar sifatida tashkil etilgan. Umumiy va о‘ziga xos funksiyalar, ularning nisbati. Umumiy va о‘ziga xos xususiyatlar jihatidan ikkinchi darajali hujjat oqimi. Ikkilamchi hujjat oqimining xususiyatlari( yaratishda markazlashtirish va markazsizlashtirishning kombinatsiyasi, parallel qatorlar mavjudligi, dinamizm va boshqalar). Tarkibi. Tuzilishi. Jamoat amaliyotida ikkinchi darajali hujjat oqimidan foydalanish. VINITI tabiy –ilmiy cochasi bibliografiysi.