Mavzu №9: Bilish jarayonlari diagnostikasi

Diqqat tiirlari
Ixtiyoriy diqqat
Ixtiyorsiz diqqat
Ixtiyoriydan so‘nggi diqqat
Diqqatning xususiyatlari
Diqqat ko‘lami
Diqqat barqarorligi
Diqqat kontsentrasiyasi
Diqqat ko‘chuvchanligi
Diqqat taqsimlanishi
Diqqatni o‘rganish o‘ziashtirmaslikning sabablarini, o‘quv faoliyati xususiyatlarini tahlil qilish hamda individual psixologo- pedagogik tavsiyalar ishlab chiqishda qo‘llaniladi. Shuningdek, diqqatning turli jihatlarini o'rganish kasbiy psixodiagnostika, ayniqsa, kadrlami tanlashda muhim vazifalardan biri hisoblanadi.
Individning o‘z tajribasida esda olib qolishi, esda saqlashi va keyinchalik uni yana esga tushirishi xotira deb ataladi.
Xotira- atrof muhitdagi voqelik (narsa)ni bevosita va bilvosita, ixtiyoriy va ixtiyorsiz ravishda, passiv va aktiv (faol) holda reproduktiv va produktiv tarzda, verbal va noverbal shaklda, mantiqiy va mexanik yo‘l bilan aks ettiruvchi esda olib qolish, esda saqlash, qaytatdan esga tushirish, unutish hamda tanish, eslashdan iborat ruhiy jarayon alohida va umumiy namoyon qiluvchi hodisa, barcha taassurotlarni ijodiy qayta ishlashga yo‘naltirilgan mnemik (yunoncha mnema-xotira) faoliyatdir Intellekt - inson aqliy qobiliyatlari majmuidir. “Intellekt” tushunchasi (inglizcha “intellegence”) psixologiyada tadqiqot ob- yekti sifatida XIX asr oxirida ingliz antropologi F.Galton tomonidan fanga kiritilgan. F.Galton fikricha, intellektual qobiliyatlar nasliy xususiyat hisoblanadi. Intellektual qobiliyatlar nasi bilan sababiy bog‘liq bo‘lib, intellektual rivojlanish darajasidagi individual farqlaming yuzaga kelishida ta’lim, tarbiya va boshqa tashqi sharoitlar umuman inkor etiladi.
XX asrda intellekt mohiyatini tushunishga bir necha yondoshuvlar yuzaga keldi. Bular:
* Intellekt - ta’lim olishga bo'lgan qobiliyat sifatida (A.Bine, Ch.Spirmen, S.Kolvin).
* Intellekt - mavhumIashtirish operatsiyasiga qobiliyat sifatida (L.Termen, R.Tomdayk, Dj.Peterson)
■ Intellekt - yangi sharoitlarga moslashish qobiliyati sifatida (V.Stem, L.Terstoun, Ed.Klapared, J.Piaje).
Intellekt strukturasiga bo‘lgan qarashlar:
l.Spirmenbo‘yichaintellekt modeli.
2.Terstoun bo‘yichai Intellekt modeli
3.Gilford bo‘yicha intellekt modeli
4. Ayzenk bo‘yicha intellekt modeli
Spirmenning 2 omilli nazariyasiga ko‘ra:
■S G- omil
■S S-omil farqlanadi.
G-omil har qanday intellektua! faoliyat uchun xos, umumiy omil bo‘lsa, S-omil faoliyatning faqat bir turi uchun xos bo‘lgan spetsifik omil hisoblanadi.
Terstoun intellekt modeli:
V. So‘zlami tushunish( lug‘at testlari dilan o‘lchanadigan asosiy omil.
W. Nutq tezligi (anagramma, qofiya va b.topshiriqlar yorda­mida o'lchanadi).
N. Son omili (sonlar bilan operatsiyalar bajarish aniqligi va tezligini aniqlashga qaratilgan topshiriqlar yordamida oichanadi).
S. Fazoviy qobiliyatlar omili (geometrik figuralar va ulami munosabatlari,shuningdek, obyektlar holati va ular shakllarini idrok etishni tekshirishga qaratilgan topshiriqlar yordamida o‘lchanadi
M. Assotciativ xotira(juft assotsiatsiyalami esda olib qolish testlari yordamida o‘lchanadi) P. Idrok qilish tezligi( predmetlar, ulaming o'xshashlik va farqlarini aniq va tez idrok qilish topshiriqlari orqali tekshiriladi).
I(RO). Induktiv tafakkur (vazifani yechishning ba’zi qonuniyat- larini izlab topishga qaratilgan topshiriqlar yordamida oichanadi).
Gilford intellekt modeli:
•Gilford nazariyasidagi muhim jihat shundan iboratki, uning fikricha intellektual qobiliyatlaming 150 turi mavjud. Shu sababli intellekt modelida G - omildan voz kechiladi.
•Gilford intellekt modelida 3 o ‘lcham mavjud boiib, ularning kombinatsiyasi intellektyal qobiliyatlaming har xil tiplarini belgilab beradi.
•Gilford nazariyasidagi muhim jihat shundan iboratki, uning fikricha intellektual qobiliyatlaming 150 turi mavjud. Shu sababli intellekt modelida G - omildan voz kechiladi.
•Gilford intellekt modelida 3 oicham mavjud bo‘lib, ulaming kombinatsiyasi intellektyal qobiliyatlaming har xil tiplarini belgilab beradi.
•Gilford nazariyasidagi muhim jihat shundan iboratki, uning fikricha intellektual qobiliyatlaming 150 turi mavjud. Shu sababli intellekt modelida G - omildan voz kechiladi.
•Gilford inteilekt modelida 3 oicham mavjud boiib, ulaming kombinatsiyasi intellektyal qobiliyatlarning har xil tiplarini belgilab beradi.
Bu o ‘lchamlar:
•Aqliy operatsiyalar turi.
•Axborotlar mazmuni.
•Natija yoki mahsulot (axborotni qayta ishlash shakli).
AQLIY OPERATSIYALAR TURI
Bilish
Xotira
Baholash
Konvergent tafakkur
Divergent tafakkur
Divergent tafakkur - bu tafakkurning o‘ziga xos, alohida turiboiib, bunda bitta muammoni turli javob, yondashuv, qarash bilan hal qilinadi. Divergent tafakkur ijodning tarkibiy qismi hisoblanadi.
Konvergent tafakkur - bu tafakkurning shunday shakliki, konkret vazifa doirasida awaldan ishlab chiqilgan va qabul qilingan algoritmlami aniq qoilashga asoslanadi.
Axborot mazmuni
Tasviriy
Simvolli
Xulq-atvoriy
Semantik
Eshitish
Natija yoki mahsul

elementlar

tizimlar
sinflar
xulosalar
munosabatlar
Qayta qurish turlari