Buyuk britaniyalik mashhur tarixchi olim, faylasuf, sotsiolog va siyosatshunos Arnold Jozef Toynbi (1889-1975)ning o‘n ikki jildli “Tarix tadqiqoti” asari jahonning o‘nlab tillariga tarjima qilingan. Muallif mazkur asarni 1927 yil yoza boshlagan va 1966 yil yakunlagan.
A.Toynbining tadqiqot usuli o‘ziga xos. Olim insoniyat tarixini tsivilizatsiyalar tarixi sifatida o‘rganadi va talqin qiladi. Muayyan bir davlat yoki xalq tarixini o‘sha mamlakat yoki millatning qaysi tsivilizatsiyaga mansubligi nuqtai nazaridan tadqiq etadi. Sivilizatsiyaning paydo bo‘lishi, rivojlanishi, inqirozini ichki va tashqi ta’sirlar asosida tahlil qilar ekan, bu jarayonlarga faylasuf dunyoqarashi bilan yondoshadi. Voqealar rivoji ko‘plab tarixiy hodisalar, davlatlar, sulolalar va shaxslar faoliyati misolida o‘rganilar ekan, jarayon silsilasi tadrijiylik, davriylik, ketma-ketlik unsurlaridan xoli bo‘lganligi bois ham asar tili, bayoni o‘quvchida dastlab biroz murakkabdek taassurot uyg‘otadi. Biroq asarning ichi va ruhiga kirib borganingiz sayin, go‘yo kitob qulfiga kalit topgandek bo‘lasiz. Shu bois, ko‘plab tarixchi va faylasuflar A.Toynbi tarix tadqiqida o‘ziga xos kontseptsiya va usul yaratganligini alohida ta’kidlab o‘tishadi.
Olim keskin iqlim, qo‘shni jamiyatlarning hamlasi, tashqi kuchlarning bosimi va jamiyat ichida yaratuvchilik, ijodkorlik, aniq maqsad sari intilishga qaratilgan hayotiy quvvatning yo‘qolishini tsivilizatsiyalarga tahdid deb hisoblaydi.
A.Toynbi, o‘n ikki jildli kitobining qisqacha mazmuni, asosiy g‘oya va xulosalari asosida bir jildli variantini ham tayyorlagan. Quyida ana shu kitobning 2009 yilgi nashri asosida ayrim boblarni e’tiboringizga havola etamiz.
Elvin Tofler “Biz yashab turgan olam yangi sivilizatsiyaning boshlanishidir va biz bu jarayonlarni jonli guvohlarimiz. Yangi sivilizatsiya asosini axborot tashkil qiladi. Shiddatli axborot oqimini rivoji madaniy rivojlanishga ta`sir ko’rsatadi va chuqur iz qoldiradi. Bunday holatda hammadan bir yoqadan bosh chiqarish va o’z immunitetini ushlab turish talab qilinadi.”-deb ta’kidlagan.
Elvin Tofler “Biz yashab turgan olam yangi sivilizatsiyaning boshlanishidir va biz bu jarayonlarni jonli guvohlarimiz. Yangi sivilizatsiya asosini axborot tashkil qiladi. Shiddatli axborot oqimini rivoji madaniy rivojlanishga ta`sir ko’rsatadi va chuqur iz qoldiradi. Bunday holatda hammadan bir yoqadan bosh chiqarish va o’z immunitetini ushlab turish talab qilinadi.”-deb ta’kidlagan.
