Mavzu: alkogolizm — etilogiyasi, bosqichlari, zararlari, tashxislash, ichkilikbozlikni davolash

Ijtimoiy omillar. Aholi farovonligi oshishi bilan alkogolizm darajasi oshib borishi XIX asrdayoq isbotlangan edi. 10% erkak-alkogolik va 50% ayol-alkogliklar alkogolizm bilan kasallangan shaxslar bilan turmush qurishgan. Mastlikka va o’z navbatida alkogolizm rivojlanishiga ko’plab an’analar ham hissa qo’shadi. Spirtli ichimliklarga qaramlik rivojlanishi ehtimoli turli xil kamsitilgan yoki boshqalardan ajralib turuvchi ijtimoiy guruhlarda ko’proq bo’ladi. Misol uchun, Qo’shma Shtatlarda gomoseksuallar orasida alkogolizm darajasi ancha yuqori, bu ularning moslashuvchanligi qiyinchiliklari bilan bog’liq.

Mastlikka biolgik moyillik (yoki jismoniy omil). Bunday fikrlar mavjud bo’lgan va hozirda ham mavjud. O’zgarishi va mutatsiyalari spirtli ichimliklarni iste’mol qilish darajasi va alkogolizm xavfi bilan assotsiatsiyalanadigan genlar: ADH1B.

Psixologik omil. Markaziy asab tizimining depressanti bo’lib, alkogol qadimgi davrlardan buyon odam tomonidan ishlatilgan. Zaif, yaxshi tashkillashmagan shaxs bu dunyoda o’zini tobora ko’proq yo’qotib qo’ymoqda va natijada ichkilikka berilib ketmoqda. Ma’lum bir psixiatrik kasallikning fonida alkogolizasiya og’ir shakl hisoblanadi.

PATOGENEZ
Monoetiologik tamoyil asosida alkogolizmni o’rganishga urinishlar qilingan bo’lsa-da, kasallik patologiyasi bo’yicha savol ochiq bo’lib qolmoqda. Ba’zilarda psixotik buzilishlar juda tez yuzaga keladi, boshqalarda esa jarayon sekin, destruktiv-organik hisoblanadi. Alkogolning muayyan a’zolarga ta’sirini o’rganish boshlandi. Ko’p qirrali izlanishlar natijasida turlicha patologiyaning yagona radikali — alkogoliklarning gipoadrenergiyasi ma’lum bo’ldi. Muayyan neyronal tizimidan kelib chiqib qaramlikning ta’siri ham hali o’rganilmagan. Bunda faqat qay bir a’zolar eng ko’p surunkali intoksikatsiyaga duchor bo’lganiga qarab hukm chiqarish mumkin.
Alkogolizm psixik buzilishlar va ichki a’zolarning o’ziga xos alkogolli shikastlanishlarining kuchayib boradigan simptomatologiyasi bilan ajralib turadi. Alkogolni organizmga ta’sir qilishining patogenetik mexanizmlari tirik to’qimalarga, xususan, inson tanasiga etanolning bir necha turdagi ta’siri bilan vositalanadi.
I. P. Anoxinaning fikriga ko’ra, alkogol psixoaktiv ta’sirining asosiy patogenetik tarkibiy qismi turli neyromediator tizimlarining, xususan katexolamin tizimining faollashuvidir. Markaziy asab tizimining turli darajalarida ushbu moddalar (katexolaminlar va endogen opiatlar) og’riqni sezish porogining ko’payishi, hissiyotlar va xatti-harakatlar reaktsiyalarining paydo bo’lishi kabi turli xil ta’sirlarni belgilaydi. Alkogolli ichimliklarni surunkali ravishda iste’mol qilish oqibatida ushbu tizimlar faoliyatining buzilishi spirtli ichimliklarga qaramlikning rivojlanishi, abstinent sindrom, alkogolga qarshi tanqidiy nuqtai nazarning o’zgarishi va boshqalarga olib keladi.
Alkogolning oksidlanishida organizmda surunkali intoksikatsiyaning rivojlanishiga olib keladigan zaxarli modda — asetaldegid hosil bo’ladi. Asetaldegid ayniqsa qon tomirlari devorlariga (ateroskleroz rivojlanishini rag’batlantiradi), jigar to’qimasiga (alkogolli gepatit), miya to’qimasiga (alkogolli ensefalopatiya) kuchli toksik ta’sir ko’rsatadi.