Mavzu: alkogolizm — etilogiyasi, bosqichlari, zararlari, tashxislash, ichkilikbozlikni davolash

ALKOGOLLI MASTLIK
Etanolning markaziy asab tizimiga ta’siri natijasida paydo bo’ladigan patologik holat. Alkogolning umumiy ta’siri markaziy asab tizimining ingibitsiyasi bilan xarakterlanadi, dastlabki bosqichlarda yuzaga keladigan eyforiya va qo’zg’alish markaziy asab tizimining tormoz mexanizmlari zaiflashuvi belgilari hisoblanadi. Akogolli mast bo’lish jarayonida nafaqat miya po’stlog’ining funktsiyasi, balki subkortikal tuzilmalar (miyacha, bazal yadrolar, miya poyasi) ham ingibitsiya qilinadi.
Alkogolli mast bo’lishning uch darajasi farqlanadi: yengil , o’rtacha va og’ir, ular etanolning toksik va psixoaktiv ta’siridan kelib chiqqan psixik va nevrologik alomatlarning progressiv o’sishi bilan tavsiflanadi. Alkogolli mastlikning tabiati ko’plab omillarga bog’liq: organizmni etanolga ta’sirchanligi, iste’mol qilinadigan spirtli ichimlikning dozasi va turi, spirtli ichimliklarni qabul qilish muhiti, ichish vaqtida iste’mol qilingan oziq-ovqatning miqdori va sifati, organizmning jismoniy holati. Simptomatika o’z harakatlariga tanqidiy fikrlashning pasayishi, yuzaki fikrlash, harakatlarning noaniqligi va tormozlanganligidan (yengil mastlikda) atrofdagilar bilan aloqa qila olmaslik, qo’pol ataksiya (harakatlarning buzilishi) va og’ir zaharlanishlarda sopor va komaga tushishgacha o’zgarib turadi.

• 
  Yengil darajadagi mastlikda (qonda 0,03-0,15% alkogol) ichgan odam o’ziga biroz kuch kelganini his etadi, o’z xatti-harakatlariga nisbatan tanqidiy munosabat kamayadi, haratkatlar aniqligi pasayadi, o’zini tutishi tormozlanadi.
  
• 
  O’rtacha darajadagi mastlikda (0,15-0,3%) ataksiya ortadi, psixik buzilishlar boshlanadi, diqqat tarqoq bo’lib qoladi, nutq noaniq bo’ladi, og’riq va harorat sezuvchanligi sezilarli darajada kamayadi.
  
• 
  Og’ir darajali mastlikda (0.3-0.5%) harakat tormozlanganligi va ongning chuqur to’silishi boshlanadi; ichgan odam atrofda nima bo’layotganini va atrofdagilarning gapini umuman tushunmaydi, siyib yuborishi mumkin. Odatda mastlik davrida xotira to’liq buziladi. Ba’zida nafas olish va yurak faoliyatining zaiflashuvi kuzatiladi, koma boshlanishi, o’limli yakun sodir bo’lishi mumkin.
  

ALKGOLLI PSIXOZ
«Alkogolli psixozlar» atamasi ilgari alkogol miyaga bevosita ta’sir qiladi deb hisoblanganda ishlatilgan. Keyinchalik bu atama metalkogolga o’zgartitirildi, chunki ular inson organizmining etanol bilan uzoq vaqt intoksikatsiyaning natijasi ekanligi aniqlandi.
Metalkogol psixoz — bu psixik buzilish bo’lib, alkogol bilan surunkali intoksikatsiyalanish natijasidir. Alkogolli psixozlarning bir nechta turlari ma’lum: alkogolli deliriy («oq isitma»), alkogolli depressiya, alkogolli gallyutsinoz, alkogolli paranoid, alkogolli epilepsiya.
Alkogolli deliriy eng keng tarqalgan alkogolli psixoz turi bo’lib, u surunkali alkogolizm tomonidan chaqirilgan metabolik buzilishlar natijasida rivojlanadi. Psixoz belgilari alkogol iste’moli to’xtatilganidan keyin bir necha soat yoki kun o’tib rivojlanadi.
Alkogolli psixoz va o’tkir mastlik o’rtasidagi oraliq holat — patologik mastlik — noyob holat, hushning shafaqli chalkashishi turi bo’lib, ichmaydigan odamlarda alkogol qabul qilishda yuzaga keladi va fazo va vaqtda dizorientatsiya, harakat qo’zg’alishi, patologik affekt bilan namoyon bo’ladi.