Mavzu: Axloqiy tarbiya. Reja: Kirish Asosiy qism i-bob. Axloqiy tarbiyaning mohiyati,vazifalari,usullari

Yomon taassurotlar
Biz modellashtirish xatti-harakati bolalarga juda katta ta'sir ko'rsatishiga ishonamiz. Ota-onalar, televizorda ko'rsatilgan salbiy xatti-harakatlar, bola uchun ijobiy narsalarga qaraganda nusxa ko'chirish osonroq ekanligini tushunishlari kerak. Ijobiy harakatlarga taqlid qilish qiyin, chunki ular etuklik va o'zini nazorat qilishni talab qiladi. Bolaning ongida iz qoldirishi uchun ushbu misollar tez-tez takrorlanishi kerak. Ota-onalar o'zlarining aldashlariga yo'l qo'ymasliklari va bolalari televizorda "juda oz" qotillik sahnalarini ko'rganlari yoki "bir nechta" zo'ravonlik tasvirlari bo'lgan filmni tomosha qilish uchun borganlari bilan xursand bo'lishlari kerak. Biroq, siz bolaning har bir qadamini nazorat qila olmaysiz. Uning ongiga kiradigan salbiy ta'sirlarga qarshi turish uchun ijobiy hayotiy misollar bilan uning hayotini boyitishga harakat qiling. Bolaning rivojlangan ongi gigant video kutubxonaga o'xshaydi.
Axloqiy tarbiyaning asosiy vazifalari maktabgacha tarbiya muassasalarida bolalarda axloqiy his-tuyg'ularni shakllantirish, ijobiy ko'nikma va xulq odatlari, axloqiy g'oyalar va xulq-atvor motivlari.
Bolalarda axloqiy tuyg'ularni oshirish ... Hissiyot - bu insonning ehtiyojlariga mos yoki mos kelmasligi tufayli voqelik hodisalariga munosabatining maxsus shakli. Axloqiy tuyg'ular, estetik va intellektual hissiyotlar bilan birga, yuqori tuyg'ular guruhiga kiradi. Bolalarning his-tuyg'ulari maktabgacha yoshda juda jadal rivojlanadi, ular bolaning o'zini o'ziga bo'lgan munosabatida (o'zini hurmat qilish, sharaf, vijdon, ishonch, yoki aksincha, ishonchsizlik, ishonchsizlik, umidsizlik va boshqalar) va boshqa odamlarga nisbatan (o'zlariga nisbatan) namoyon bo'lishi mumkin ( hamdardlik, sezgirlik, xushyoqish, mehribonlik, do'stlik hissi, sevgi, kamaradiya yoki antipatiya, g'azab, g'azab, befarqlik, sharmandalik, aybdorlik va boshqalar) va jamoaga nisbatan (birdamlik hissi, kollektivizm va boshqalar). Katta yoshdagi maktabgacha yoshdagi bolalarda murakkab his-tuyg'ularning boshlang'ichlari allaqachon shakllangan, masalan, vatanparvarlik tuyg'usi. His-tuyg'ular bolalarni choralar ko'rishga undaydi: yordam, g'amxo'rlik, e'tibor, tinchlanish, iltimos. Maktabgacha tarbiyachining his-tuyg'ulari samimiylik, o'z-o'zidan, beqarorlik bilan ajralib turadi. Tarbiyaviy ishlar bolalarning his-tuyg'ularini dunyoni kengaytirishga, ularni yanada barqaror, chuqurroq, ongli qilishga qaratilgan
2. Bolalarning axloqiy xatti-harakatlari ko'nikmalari va odatlarini shakllantirish .
Maktabgacha yoshdagi bolalar axloqiy xatti-harakatlarning dastlabki tajribalarini to'playdilar, ular uyushgan va intizomli xulq-atvorning birinchi ko'nikmalarini, tengdoshlar va kattalar bilan ijobiy munosabatlarni / munosabatlarni, mustaqillik ko'nikmalarini, qiziqarli va foydali faoliyat bilan shug'ullanish qobiliyatini, atrof-muhitning tartibini va tozaligini rivojlantirishadi. Ushbu ko'nikmalar birlashtirilib, odatlarga aylanadi (salomlashish va xayrlashish odati, xizmat uchun minnatdorchilik bildirish, har qanday narsani o'z joyiga qo'yish, jamoat joylarida madaniy muomala qilish, iltimosni muloyimlik bilan bajarish va hk). Odatlarni o'zlashtirish odat yoshidan boshlab boshlanadi, bunda bolaning kattalar talablari va ko'rsatmalariga ongli ravishda munosabati hisobga olinmaydi. Kichik maktabgacha yoshdagi bolalarga oddiy kundalik madaniyat, xushmuomalalik, birgalikda o'ynash va itoatkorlikka ega bo'lish o'rgatiladi. O'rta maktabgacha yoshda kattalar va tengdoshlar bilan madaniy muloqot qilish odati, haqiqatni gapirish, tozalik, tartibni saqlash, foydali ishlarni bajarish va mehnat qilish odatlari shakllanib borishda davom etmoqda. Kattaroq maktabgacha yoshda bu odatlar birlashadi va murakkabroq narsalar shakllanadi: kollektiv o'yinlarni odat qilish, ishlash va mashg'ulot, topshiriq va majburiyatlarni aniq bajarish, o'zaro yordam berish, kattalarga yordam berish va boshqalar.
3. Buyruqning axloqiy g'oyalari va motivlarini shakllantirish ... Bolalarni muayyan harakatlarga undash orqali o'qituvchi bunday xatti-harakatlarning maqsadga muvofiqligi va to'g'riligini tushuntiradi. Tushuntirish aniq misollarga asoslanadi. Bu bolalarga umumiy axloqiy tushunchalar (mehribon, muloyim, adolatli, kamtarin, g'amxo'r va boshqalar) haqida asta-sekin xabardor bo'lishga yordam beradi, bu fikrlashning aniqligi tufayli ularni darhol anglab etolmaydi. O'qituvchi bolalarning axloqiy tushunchalarning mohiyatini tushunishlariga, ular bilan o'zlari va boshqalarning harakatlarining o'ziga xos mazmuni bilan bog'liqligiga ishonch hosil qiladi. Bu bolalarda qanday harakat qilish kerakligi haqida umumiy tasavvurga ega bo'lsa-da, lekin kundalik hayotda ularga qo'llanilmasa, rasmiy bilimlarning paydo bo'lishiga to'sqinlik qiladi. Maktabgacha tarbiyachilar ijtimoiy hayotning hodisalari, kattalarning ishi, uning ijtimoiy ahamiyati, vatanparvarlik, tengdoshlar jamoasidagi xulq-atvor normalari, kattalarga hurmat bilan munosabatda bo'lish haqida g'oyalarni rivojlantiradilar. Shakllangan axloqiy g'oyalar bolalarni muayyan harakatlarga undovchi xatti-harakatlar motivlarini rivojlantirish uchun asos bo'lib xizmat qiladi. Axloqiy g'oyalarning etishmasligi bolalarni atrofdagi odamlar bilan aloqa qilishiga to'sqinlik qiladi, injiqliklarga, kattalarning talablariga salbiy munosabatda bo'lishga olib kelishi mumkin
Xulosa:

Shunday qilib, axloqiy tarbiya inson farzandini takomilga, komillikka yetkazishyo‘llaridan biri. Uning vositalari ko‘p. Ularning bir qismi an’anaviy tarbiya vositalari bo‘lsa,yana bir qismi zamonaviy vositalar. Odatda, har ikki turdagi vositalardan foydalaniladi.Chunonchi, maktabgacha bo‘lgan axloqiy tarbiyada ertak va rivoyatlar vositasidagi an’anaviytarbiya bilan o‘yinchoqlar va o‘yinlar vositasidagi zamonaviy tarbiya muvaffaqiyatli qo‘llaniladi;bunda bolaning qizg‘anchiqlik, g‘irromlik qilmaslikka, halol bo‘lishga o‘yinlar yordamida da’vatetiladi. Bolalar axloqiy tarbiyasida televideniye, radio, qo‘g‘irrchoq teatri, kino san’ati katta rolo‘ynaydi.Umuman, axloqiy tarbiyaning eng kuchli vositasi — san’at. Bu vosita aholining barchatabaqasini, turli yoshdagi shaxslarni qamrab oladi. Ayniqsa, san’atning badiiy adabiyot turi kengqamrovli. Ertaqsan tortib, romangacha bo‘lgan janrlarda chop etilgan asarlar shaxsning axloqiyshakllanishida ulkan xizmat ko‘rsatadilar. Ular orqali kitobxon tarbiyalanuvchi sifatida ezgulikva yovuzlik nimaligini badiiy idrok etadi; ideal tanlashda ham ularning ahamiyati katta. Bundantashqari, badiiy adabiyotning bevosita axloqiy tarbiyaga mo‘ljallangan hikoyatlar, rivoyatlar vanasihatlar majmualari borki, biz ularni, yuqorida ko‘rganimizdek pandnomalar deb ataymiz:«Kalila va Dimna», «Qobusnoma», «Guliston», «Zarbulmasal» singari bunday mumtoz asarlaran’anaviy axloqiy tarbiya vositasi sifatida necha asrlardan buyon qanchadan-qancha avlodlargaxizmat qilib keldi, bundan buyon xam shunday bo‘lib qolajak.Axloqiy tarbiyaning barcha zamonlar uchun dolzarb bo‘lgan yo‘li bu — namunaviyliktamoyili. Oilada, avvalo, yuqorida aytiltanidek, ota-ona bolaga axloqiy namuna bo‘lishi kerak.Maktabda va oliy o‘kuv yurtida muallimlarning ta’lim berish usullaridan tortib, to «mayda-chudda» xatti-xarakatlarigacha o‘z shogirdlari tomonidan shaxsiy namuna tarzida qabulqilinishini nazardan qochirmaslik lozim. Ustoz-shogirdlik munosabatlaridagi muomala odobi,xalollik, rostgo‘ylik yoshlar axloqiy tarbiyasining shakllanishini ta’minlovchi omillardandir.Hozirga paytda axloqiy tarbiyaning eng kuchli zamonaviy vositasi sifatida televideniyenikeltirish mumkii. U deyarli barcha san’at turlarida yaratilgan asarlarni ekranlashtirish va ekrandako‘rsatish imkoniga ega. Bundan tashqari, unda mahsus axloqiy tarbiyaga bag‘ishlanganmuntazam ko‘rsatuvlar ham berib boriladi. O‘zbek tilidagi «Otalar so‘zi-aqlning ko‘zi»,«Rivoyat», «Oqshom ertaklari» singari ko‘rsatuvlar bunga misol bo‘la oladi. Shu boistelevideniye hech qachon yengiltaklikni targ‘ib etuvchi qo‘shiqlar, salkam pornografikreklamalar, inson qalbini qattiqlashtiradigan «o‘ldir-o‘ldir»lardan iborat videofilmlar korxonasibo‘lib qolmasligi kerak.