Mavzu: B. Umidjonovning vokal xor ijodi mundarija: kirish xor san`atining ahamiyati va roli I bob. Xor san`atining rivojlanishi

Rossiyada xor madaniyatining rivojlanishi
Rus madaniyati bir necha yo`nalishda rivojlanib kelgan: shahar va kristian qo`shiqchiligi, ma`rifatli qo`shiq sevuvchilar xorlari, maktab, professional cherkov va nodiniy xorlar.
XV asrda tashkil qilingan podsholik xonanda d’yaklar xori (keyinchalik Peterburg Saroy xonandalar kapellasi) va XVI asrda yuzaga kelgan patriarx xonanda ( keyinchalik Moskva sinodal xori) birinchi rus professional xorlari bo`lgan. Ular cherkov marosimlarida va tantanali bayramlarda qatnashgan. Shu dyaklar ichida xor bastakorlari etishib chiqdi. Jumladan Titov, Kalenda, Demtskiy, Shaydurov, Mezenin va boshqalar.
XVII-XVIII asrlarda knyazlar, dvoryanlar o`z qaramog`ida xor va orkestr tashkil qilganlar. Ularni mediantlar xori deyishgan. (musiqa vo xor san`atini sevuvchilar).
Rossiyada opera-xor san`ati o`sadi. Glinka, Rimskiy-Korsakov, Musorgskiy, Borodin, Chaykovskiy va boshqa bastakorlar ijodi opera xor janrini boyitdi. XIX asrda graf Sheremetov xor kapellasi (150 yil faoliyat ko`rsatgan). XIX asrning II yarmida Ballekerovning tekin musiqa maktabi, Mel’nikovning tekin xor sinfi ochilishida va nodiniy xor ijrochiligi faoliyati kuchaya bordi. Professional xalq xorlari tashkil topa boshladi, ular yoddan o`rganib ijro etishar edi. YAroslavel’ gubernasidagi Molchanov xori, Arxangel’sk xori, Gorodtsov xori, Pyatnitskiy xori, rus xalq xori.
Birinchi bor jo`rsiz xor asarlari XIX asrning 30-40 yillarida dunyoga kelgan: Alyab’ev xorlari, Dargomo`jskiy «Peterburg serenadalari xor tsikli».
Orginal xor asarlari yaratgan, xalq qo`shiqlarini jo`rsiz xorga qayta ishlagan bastakolrlar: Rimskiy-Korsokov, Musorgskiy, Glinka, Lyadov, Arenskiy, Kyui, Napravnik, Ipolit-Ivanov, Taneev, Grechanino, Kastal’skiylardir.
Birinchi rus xalq qo`shiqlarini qayta ishlagan bastakor (bu Fomin).
XX asrda Peterburg xonandalar kapellasi, Moskva, Sinodal xori, opera teatrlari xorlari simfonik kontsertlarda qatnashib, kontata, oratoriyalar ijro qilar va jo`rsiz asarlar bilan kontsertlar berar edilar. Rus xor madaniyati bir ovovzli formalardan boshlab turli xildagi xor janrlari, ijro yo`nalishlariga keldi.
1917 yildan xor madaniyati yangi yo`nalish oldi. CHerkov davlatdan ajratildi. Oldingi Pyatnitskiy, Arxangel’skiy kabi xorlar asosida yangi xorlar, shahar va kolxozlarda havaskorlik xor, ashula va raqs ansambllari tuzila boshlandi. Vasil’ev-Buglay, Lebedev va boshqalar tomonidan patriotik xarakterdagi qo`shiqlar yaratildi. Bu asarlar unison yoki ikki ovozli havaskorlik xorlariga mo`ljallangan edi.
1936 yilda Moskvada o`tgan xor olimpiadasida ko`pgina professional va havaskorlar xorlari qatnashgan. Qardosh Respublikalar ham o`z madaniyatini rivojlantirib opera, kantata, oratoriya, a kapella janrlarini rivojlantirib bordi. Ulug` Vatan urushi yillarida professional va havaskorlik jamoalari jangchilarga madaniy xizmat qilishar edi. Urushdan keyingi xor madaniyati yana ham rivoj topdi. Tinchlik uchun kurash xalqlar do`stligi, mehnat temalari ijodiy jamolari faoliyatining asosiy mazmuni edi. Musiqa rivojlanishida opera-xor ijodiyoti alohida o`rin tutadi. Rus bastakorlaridan Djerjenskiy, SHostakovich, Prokof’ev, Koval, Kabalevskiy milliy Respublikalar bastakorlaridan Xojibekov, Spendiarov, Dankeevich, ernesaks, YAchishko kabi bastakorlar faoliyat ko`rsatdilar.
Kozlovskiyning «Ulug`bek», Vasil’enko va M. Ashrafiy «Maxmud Tarobiy», «Bo`ron», S. Yudakovning «Maysaraning ishi» va boshqa asarlarini shu davrda yaratdilar.
Bugungi kunda bolalar xorlarining soni va ijro sifati oshmoqda. Zamonaviy garmonik yangrashlarda a-kapella janriga mansub asarlar yaratish va shu uslubda kuylash keng tarqaldi.