Mavzu: Biologiya fani metodbirlashmalari ishini samarali tashkil etish shakl va usullari Reja

---

Mavzu: Biologiya fani metodbirlashmalari ishini samarali tashkil etish 
shakl va usullari 
Reja 
1. Fan va yo‘nalish bo‘yicha metodbirlashmalarning vazifalari
2. Biologiya fani bo‘yicha metodbirlashmalarning ishi mazmuni
3. Biologiya fani bo‘yicha metodbirlashmalarning ishi yillik ish rejasi 
Metodbirlashma - bu umumiy o‘rta ta’lim maktablarida uzluksiz metodik 
xizmat tizimining bir bo‘g‘ini hisoblanib, o‘qituvchilarga metodik xizmatni amalga 
oshirish, ularning innovatsiya tajriba-sinov ishlari va ta’lim-tarbiya jarayonlarini 
rivojlantirish ishlarini muvofiqlashtiradigan jamoaviy organ hisoblanadi Umumiy 
o‘rta ta’lim maktablarida fan metod birlashmalariga uzluksiz metodik xizmat 
ko‘rsatish ta’lim-tarbiya jarayonining dolzarb ehtiyoj va muammolarini aniqlab, 
pedagoglarning ehtiyoj talablari asosida mahoratini oshirish, rivojlantirish 
yo‘llarini belgilab olish, ilg‘or tajribalarni ommalashtirish, targ‘ib qilish, ta’lim 
samaradorligini oshirishda o‘qituvchiga amaliy yordam ko‘rsatish, metodik 
ta’minotga bo‘lgan ehtiyojini aniqlash, tahlil qilish, ta’lim sifatini oshirish va 
takomillashtirishga oid tavsiyalar yaratish kabi jarayonlarni o‘z ichiga oladi. 
Uzluksiz metodik xizmat yo‘nalishida olib borilayotgan ishlarni izchil yo‘lga 
qo‘yish, bu boradagi mavjud kamchiliklarni bartaraf etish maqsadida uning 
tuzilmalari me’yoriy hujjatlar bilan takomillashtirib borilmoqda. Fan va yo‘nalish 
bo‘yicha metodbirlashmalarning vazifalari va ish mazmuni 
Respublikamizda ta’lim islohotlari, keng qamrovli yangilanish jarayonlari 
amalga oshirilayotgan hozirgi bosqichda ta’limning zamonaviy metod va usullarini 
amaliyotga tadbiq etishga alohida e’tibor berayotgan hamda o‘quv fanlaridan 
takomillashtirilgan Davlat ta’lim standartlari va o‘quv dasturlarini ta’lim 
jarayoniga tadbiq etishda maktabda tashkil etilgan fanlar bo‘yicha 
metodbirlashmalarning faoliyati nihoyatda ma’suliyatlidir. O‘qituvchilarning 
kasbiy saviyasi, mahorati va psixologik xususiyatlari shaxs sifati va metodik 
ta’minoti darajasini birinchi bo‘lib aniqlovchi, umuman o‘qituvchi faoliyatini 
muvofiqlashtiruvchi eng quyi markaz maktab metod birlashmalari hisoblanadi. 
Shunday ekan maktab metodbirlashmasi tizimli muntazam keng ko‘lamli, 
maqsadga yo‘naltirilgan holda ish olib borishi lozim. 
Metodik birlashmalar o‘qituvchilarga yordam beruvchi, ilg‘or tajribalarni 
ommalashtiruvchi mahorat maktabidir.Metodbirlashmalar faoliyatini O‘zbekiston 
Respublikasi Xalq ta’limi vazirligining 2011-yil 4-iyuldagi 144-sonli buyrug‘i 
bilan tasdiqlangan Nizom asosida amalga oshiriladi. Mazkur Nizom ta’lim 
muassasidagi fan va yo‘nalishlar bo‘yicha metodbirlashmalarni tashkil etish va 
ularning amalga oshiradigan faoliyat mazmunini belgilaydi. Metodbirlashmalar 
faoliyati maktab direktorining o‘quv ishlari bo‘yicha o‘rinbosari tomonidan 
rahbarlik qilinayotgan metodik kengash tomonidan muvofiqlashtirilib boriladi. Har 
bir metod birlashma raisi metodik kengash a’zosi hisoblanadi. 
Maktab metodbirlashmasi o‘quv rejasidagi fanlar tarkibiga hamda 
o‘quvchilar soni tarkibiga qarab ikki xil variantda tuzilishi mumkin. O‘qituvchilar 
soni uch va undan ortiq bo‘lsa, har bir fan bo‘yicha alohida-alohida, o‘qituvchilar 

---

soni oz miqdorda bo‘lgan fanlardan esa bir-biriga yaqin bo‘lgan fanlar fanlar 
turkumi bo‘yicha tashkil etiladi. 
Masalan: gumanitar fanlar, tabiiy fanlar, aniq fanlar, xorijiy tillar, 
boshlang‘ich sinf o‘qituvchilari, estetik fanlar, sinfdan tashqari ishlar sinf 
rahbarlari metodbirlashmalari kabilar. 
Maktabning har bir o‘qituvchisi o‘rindoshlikda ishlayotgan o‘qituvchi ham 
o‘z yo‘nalishi yoki fani bo‘yicha metodbirlashma a’zosi bo‘lishi shart. 
Fanlar yo‘nalishi bo‘yicha tashkil etilgan metodbirlashmalar faoliyati o‘ziga 
xos bir jarayon bo‘lib, u fan ta’limi samaradorligini oshirish, ilg‘or tajribali 
o‘qituvchilarning ish tajribalarini ommalashtirish, yosh pedagoglarga yordam 
berish, fan to‘garaklarini tashkil etish, darslardan tashqari vaqtda turli tadbirlar 
o‘tkazish, darslik mualliflari, yozuvchilar, kasb ustalari boshqa soha mutaxassislari 
bilan uchrashuvlar, davra suhbatlari, turli ko‘rik-tanlovlar va bellashuvlar 
o‘tkazadi. Shuning uchun har bir fan o‘qituvchisi o‘z fani bo‘yicha amalga 
oshirishda ta’lim va tarbiya jarayonini to‘g‘ri rejalashtirish, pedagogning o‘z 
mahoratini ko‘rsatish uchun sharoit hosil qilish, ijodiy izlanishga undash, har bir 
metodbirlashma rahbarlarining asosiy vazifalardan biridir. 
Umumiy o‘rta ta’lim maktablarida boshlang‘ich ta’lim, sinf rahbarlari 
yo‘nalishi hamda fanlar yoki bir-biriga yaqin bo‘lgan fanlar turkumi bo‘yicha 
metodbirlashmalari faoliyat ko‘rsatadi. Metodbirlashma–umumiy o‘rta ta’lim 
maktablarida metodik xizmat ko‘rsatish tuzilmasining bir bo‘limi hisoblanadi. 
Metodbirlashma ishi maktab pedagogika kengashi qarori asosida tashkil 
etiladi, uning ish rejasi metod kengash tomonidan tasdiqlanadi. 
Metodbirlashmalar o‘z faoliyatida O‘zbekiston Respublikasining “Ta’lim 
to‘g‘risida”gi qonuni, xalq ta’limi boshqaruvi organlari va ta’lim muassasasi 
tomonidan tasdiqlangan me’yoriy hujjatlar hamda ushbu Nizomga amal qiladi. 
Metodbirlashmaning asosiy maqsadi: 
Metodbirlashmalar o‘z-o‘zini boshqarish shaklida tashkil etilib, quyidagi 
maqsadni amalga oshiradi: 
o‘qituvchilarning kasbiy va metodik mahoratini hamda malakasini oshirish; 
o‘quvchilarga beriladigan ta’lim va tarbiya jarayonini zamonaviy pedagogik 
texnologiyalar asosida tashkil etilishini ta’minlash borasida o‘zaro tajriba 
almashish; 
ijodkorlik yo‘nalishidagi izlanishlarni rivojlantirish va birlashtirish; 
o‘qituvchining darsiga, tarbiyaviy soatiga, darsdan tashqari tadbirlariga 
qo‘yiladigan yagona talablarni ishlab chiqish va ta’lim-tarbiya jarayonida tatbiq 
etilishini ta’minlash. 
Metodbirlashmalarining asosiy vazifalari; 
Tegishli yo‘nalish yoki o‘quv fanini o‘qitishga doir me’yoriy va metodik 
hujjatlarni o‘rganadi, ularni o‘quv jarayoniga tatbiq etish usullarini ko‘rsatib 
beradi. 
O‘qituvchilarning g‘oyaviy-nazariy bilim darajasini oshiradi, ularni fan 
yutuqlari, pedagogik innovatsiyalar, ilmiy- ommabop adabiyotlar bilan muntazam 
tanishtirib boradi. 

---

Fanlar bo‘yicha taqvimiy-mavzu rejalarni tasdiqlashga tavsiya etadi, 
shuningdek o‘qituvchilar tomonidan tayyorlangan nazorat materiallarini 
tasdiqlaydi. 
Malaka oshirishga yuboradigan o‘qituvchilarni oldindan rejalashtiradi, 
malaka oshirishdan qaytgan o‘qituvchilarning hisobotini o‘z vaqtida 
metodbirlashma yig‘ilishlarida tinglab boradi va ularning taqdimotlarini tashkil 
etadi. 
Ilg‘or o‘qituvchilar ish tajribalarini o‘rganishni tashkil qiladi va 
ommalashtiradi. 
Davlat ta’lim standartlari talablari, o‘quv rejasi va dasturlari bajarilishining 
ta’minlanishiga metodik yordam ko‘rsatadi. 
Tashqi va ichki nazorat natijalariga ko‘ra, DTS talablari bajarilishida 
o‘quvchilarning bilim, ko‘nikma va malakalarida aniqlangan kamchiliklarni 
bartaraf etish chora-tadbirlarini belgilaydi va ularning bajarilishini nazorat qiladi. 
Tegishli yo‘nalish yoki fan bo‘yicha ta’lim muassasasida metodik 
ta’minotga bo‘lgan ehtiyojni aniqlaydi. 
O‘quvchilarga chuqur bilim berishi, ko‘nikma va malakalarni 
shaklantirishga yordam berish maqsadida o‘qitishning ilg‘or usullarini joriy etishni 
tashkil qiladi. 
O‘zaro dars kuzatishlarni tashkil qiladi, natijalarni tahlil qiladi va 
mutaxassislarga amaliy yordam beradi. 
O‘qitish metodlarini o‘rganish maqsadida ochiq darslarni tashkil qiladi, 
ilg‘or pedagogik tajribalarga doir takliflarni o‘rganadi, umumlashtiradi va 
ommalashtiradi.. 
O‘quv jarayoniga o‘qitish metodikasining zamonaviy va samarali usullarini 
olib kiradi, o‘quv fani bo‘yicha yangiliklarni qo‘llashga doir metodik ko‘rsatmalar 
berib boradi.Yosh mutaxassislarga metodik yordam ko‘rsatadi. Ustoz-shogird 
tizimini shakllantiradi.Ko‘rgazma va ko‘rsatmali vositalardan foydalanish bo‘yicha 
metodik tavsiyalar beradi.O‘quvchilar bilimini nazorat qilish va ularning mustaqil 
ishlarini tashkil qilishga doir yo‘llanmalar beradi. 
O‘quv dasturi, darslik, metodik qo‘llanma va boshqa metodik ishlarning 
yangi nashrlarini, shuningdek, fanga doir maqolalarni o‘rganadi va muhokama 
qiladi. 
Nazorat turlariga doir metodik ko‘rsatmalar beradi va ular asosida nazorat 
topshiriqlarini ishlab chiqishni tashkil etadi. 
O‘qituvchilarning malaka oshirish, axborot almashuv tizimini hamda o‘z 
ustida ishlashini yanada yaxshilash maqsadida ijodiy xizmat safarlari bo‘yicha 
hisobotlarini eshitadi. 
Fan o‘qituvchilarining samarali mehnatlarini inobatga olgan holda ma’naviy 
va moddiy rag‘batlantirishga tavsiya qiladi, shuningdek, attestatsiya jarayonida o‘z 
xulosasini beradi. 
O‘quvchilarning DTS va o‘quv dasturi hajmi doirasida bilimlarini, mavjud 
mezonlarga rioya etishni nazorat qiladi. 
Fanlar bo‘yicha maktab miqyosida oyliklar tashkil qiladi, fan 
olimpiadalarining birinchi bosqichlarini, ko‘rik-tanlovlarini o‘tkazadi. 

---

Fanlar bo‘yicha sinfdan tashqari (fakultativ, to‘garak) ishlarni 
muvofiqlashtiradi. 
Fan o‘qituvchilarining metod birlashmasi o‘quv kabinetlari holatini kuzatadi 
va uning rivojlanishini rejalashtiradi. 
Fan o‘qituvchilarining metod birlashmasi-fan bo‘yicha sinfdan tashqari ish 
tizimini aniqlaydi, o‘quvchilar va ularning ota-onalari uchun metodik yo‘riqnoma, 
ishlanma ishlab chiqadi. 
O‘quvchilarning dars jarayonida texnika xavfsizlik qoidalariga rioya qilish 
talablarini ishlab chiqadi va nazorat qiladi. 
Fan bo‘yicha iqtidorli ijodkor o‘quvchilarni aniqlaydi va ular bilan alohida 
ishlashni tashkil qiladi. 
Metodbirlashma quyidagi masalalarni amalga oshiradi: 
ta’lim to‘g‘risidagi me’yoriy va metodik hujjatlarni o‘rganish; 
maktab ixtiyoridagi fanlarni tanlash; 
sinfdan-sinfga ko‘chirish bo‘yicha yakuniy nazorat ishlarini, attestatsiya 
materiallarini tasdiqlash; 
fanlarning o‘qitilishi bo‘yicha maktab ichki nazorati natijasi bo‘yicha 
tanishish; 
o‘quvchilarning o‘qish davomida texnika xavfsizligi me’yorlariga rioya 
qilishi, sog‘lig‘ini himoya qilish bo‘yicha kerakli yo‘riqnoma ishlab chiqish; 
metodik 
ishlanmalar 
bilan 
tanishish 
maqsadida 
ochiq 
darslarni 
tashkillashtirish; 
ilg‘or ish tajribalarni o‘rganish, ya’ni fan bo‘yicha eksperiment olib borish, 
fan bo‘yicha DTS ijrosi bo‘yicha yagona talab ishlab chiqish; 
fanlar bo‘yicha oraliq va yakuniy nazorat ishlarini o‘tkazish tizimini ishlab 
chiqish; 
fanlar bo‘yicha dars o‘tish metodlarini tahlil qilish; 
o‘qituvchilarning malaka oshirishga bo‘lgan ehtiyojini aniqlash va ularning 
ehtiyojlari asosida malaka oshirish turlarini tavsiya etgan buyurtmalar berish 
hamda kurslardan o‘tgandan so‘ng va ijodiy xizmat safarlaridan so‘ng tayyorlagan 
hisobotlarini eshitish; 
fan oyliklari, fan olimpiadalari, konkurslari, ilmiy konferensiyalarni 
uyushtirish; 
hozirgi zamon talabi darajasida fan kabinetini, darsni jihozlash maqsadida 
o‘quv ko‘rgazmali qurollar ta’minotiga erishish. 
Metodbirlashmalar ishlarini tashkil etish va unga rahbarlik qilish. 
Umumiy o‘rta ta’lim maktablarida Metodbirlashmalar boshlang‘ich ta’lim, 
sinf rahbari yo‘nalishi bo‘yicha bitta, 5-11-sinflarda esa o‘quv rejasida alohida 
fanlar bo‘yicha tashkil etiladi. Agar u yoki bu fan bo‘yicha o‘qituvchilar soni uch 
nafardan kam bo‘lsa, u holda ushbu fan o‘qituvchilari shu turkumdagi fan 
o‘qituvchilari bilan birgalikda bitta metodbirlashmaga birlashadilar. 
Maktabning har bir o‘qituvchisi (o‘rindoshlik tariqasida ishlayotgan 
o‘qituvchilar ham) o‘z yo‘nalishlari yoki tegishli fan turkumi) bo‘yicha 
Metodbirlashmaga a’zo bo‘lishlari shart. 

---

Pedagog kadrlarning “Ustoz-shogird” usulida uzluksiz malakasini oshirishni 
tashkil etish: 
ustoz va shogirdlarni mashg‘ulot o‘tishlari uchun sharoit yaratish, dars 
jadvalining metod kunlarga qo‘yilishini ta’minlash; 
ustaxonaning samarali ishlashini tashkil etish, ustaxonaning did bilan 
bezatilishi, kerakli ko‘rgazmali qurollar bilan ta’minlanishida amaliy yordam 
berish; 
kerakli asbob-uskunalar, laboratoriya jihozlari, materiallar, ko‘rgazmali 
qurollar, texnika vositalari kabi jihozlardan foydalanishida amaliy yordam berish; 
Ustoz va shogirdlarning amalga oshirgan ishlari yuzasidan hisobotlarini 
eshitish va takliflar berish; 
tuman(shahar) xalq ta’limi bo‘limga taklif va xulosalarni taqdim etish; 
Metodbirlashmaga rahbar maktab pedagogika kengashi qaroriga asosan 
ijodkor va tajribali o‘qituvchilardan maktab direktorining buyrug‘i bilan 
tayinlanadi. 
Metodbirlashmalarning faoliyati direktorning o‘quv (metodik) ishlari 
bo‘yicha o‘rinbosari rahbarligidagi maktab Metodika kengashi tomonidan 
muvofiqlashtirilib boriladi. Har bir fan va yo‘nalish bo‘yicha Metodbirlashmaning 
rahbari maktab Metodika kengashining a’zosi hisoblanadi. 
Metodbirlashma reja asosida ish yuritadi, ish reja maktabning ish rejasida 
aksini topishi lozim.Metodik mavzu o‘qituvchining kasbiy o‘z ustida ishlash 
rejasini nazarda tutgan holda, pedagogik jamoa a’zolari tomonidan qabul qilinishi 
lozim. 
Metodbirlashma yig‘ilishi bir oyda kamida bir marta o‘tkaziladi. 
Metodbirlashma yig‘ilishlarida belgilangan masalalar ko‘rib chiqiladi va 
qarorlar qabul qilinadi. Yig‘ilishlar bayoni alohida daftarga yozib boriladi. 
Metodbirlashmalar turli mavzularda seminar-mashg‘ulotlar, ma’lum 
mavzularga bag‘ishlangan turkum ochiq daslarni tashkil qiladi. 
O‘quv yili oxirida metodbirlashma faoliyatiga oid barcha hujjatlar 
direktorining o‘quv (metodika) ishlari bo‘yicha o‘rinbosari tomonidan tahlil 
qilinadi. 
Yig‘ilish bayonlari daftari, birlashma ish rejasi va hisoboti maktabda 3 yil 
muddatda saqlanadi. Metodbirlashma rahbari va a’zolarining majburiyatlari 
Metodbirlashma rahbarining majburiyatlari: 
yosh o‘qituvchilarga metodik yordam uyushtirish; 
fan o‘qituvchilarining metodbirlashmasi, metod kengashi o‘tishini doimiy 
ravishda tashkillashtirib borish. 
DTS talablari doirasida o‘qitish sifatiga e’tibor berish . 
Metodbirlashma ish rejasini tuzish va uning bajarilishini nazorat qilish. 
Ilg‘or ish tajribalarni ommalashtirish, olib borilgan ishlar xususida metod 
kengash yoki pedagogika kengashida hisobot berish. 
taqvim-mavzu rejalarining tuzilishi va bajarilishini nazorat qilish 
ijodiy hisobotlar, ochiq darslar, metodik kunlar, metodik oylik, dekadalarni 
tashkillashtirish. 

---

malaka oshirish uchun buyurtmalar berish va malaka oshirishga oid takliflar 
tayyorlash; 
maktabning Pedagogika kengashida, metodik seminarlarda metodbirlashma 
ishtirokini faollashtirish. 
Metodbirlashmaning har bir a’zosi: 
har bir o‘qituvchi kamida bitta metodika birlashmaga a’zo bo‘lishi va kasbiy 
mahoratini oshirishga qaratilgan individual dasturga ega bo‘lish; 
metodbirlashma o‘tkazadigan kengashlarda, tadbirlarda qatnashish; 
kasbiy mahoratini oshirishga intilish; 
pedagogning huquqiy-me’yoriy faoliyatini bilish va unga amal qilish; 
pedagogik 
faoliyatida 
o‘z-o‘zini 
tahlil 
qilib 
borishi 
kerak. 
Metodbirlashmaning huquqlari 
Fan o‘qituvchilari metodbirlashmasi–o‘qituvchilarga o‘quv yuklamalarni 
taqsimoti va qayta tarifikatsiyadan o‘tkazish bo‘yicha tavsiya beradi. 
Maktab rahbariyatiga fan xonalari mas’ullariga qo‘shimcha haq to‘lash va 
fan to‘garaklarini tashkil qilish yuzasidan takliflar beradi. 
Ayrim fan yoki yo‘nalishlar bo‘yicha chuqurlashtirilgan bilimlar beradigan 
sinflar ochish bo‘yicha takliflar beradi. 
Mahalliy o‘quv materiallari asosida belgilangan tartibda o‘quv dasturiga 
tegishli o‘zgartirishlar kiritadi. 
Ayrim fanlar chuqurlashtirib o‘qitiladigan sinflar mavjud maktablarda 
yo‘nalishlar bo‘yicha maxsus dasturlar va yakuniy nazorat materiallarini 
tayyorlaydi. 
Metodbirlashma a’zolarining malakasini oshirishga doir takliflar beradi. 
Metodbirlashma hujjatlari 
Metodbirlashma faoliyatiga doir quyidagi hujjatlar bo‘lishi shart: 
Metodbirlashma a’zolari haqida ma’lumot. 
ish rejasi; 
hisobotlar; 
yig‘ilish bayonnomalari;