Mavzu: Birinchi tibbiy yordam ko‘rsatishning umumiy tamoyillari. Yuqori nafas yo‘llarini tiklash. Qayta jonlantirish Reja

tezlikdao‘tuvchi, o‘tkir va surunkali turlariga bo‘linadi. 
YAshin tezlikda kechuvchi gipoksiya- inert gazlari ( azot,metan, geliy ) 
sianid kislota bug‘laridan kislorodsiz havoda nafas olgandan so‘ng 1-1,5 daqiqa 
bemor hushdan ketadi va halok bo‘ladi. 
O‘tkir gipoksiya turi- zaharli moddalardan zaharlanganda, tog‘ kasalligida 
samolyotlarda uchayotganda, kislorod miqdori kam bo‘lgan gaz aralashmalaridan 
nafas olganda vujudga keladi. 
Surunkali gipoksiya turi- organizmda nafas a’zolari, yurak-tomir kasalliklari
natijasida rivojlanadi. Bir oz qo‘zg‘alishdan so‘ng charchash, loqaytlik, 
uyquchanlik, boshning og‘irlashuvi ro‘y beradi. Psixik o‘zgarishlar yuz beradi, 
jismoniy va aqliy mehnat qobiliyati pasayib ketadi, ish bajarganda yurak urishi 
tezlashadi, nafas siqiladi, ko‘karish paydo bo‘ladi. 
Kislorod etishmovchiligi natijasida paydo bo‘lgan klinik simptomlarga ko‘k 
va kulrang gipoksiyalar misol bo‘ladi. 
Ko‘k gipoksiya belgilari- perifirik va vena qon tomirlarida qon harakatining 
susayishi tufayli teri qavatlari va shilliq qavatlarning rangi ko‘kimtir-qizil rangda 
bo‘ladi. Nafas qisilishi kuchayadi, yurak-qon tomirlar sistemasi tomonidan 
o‘zgarishlar uncha rivojlanmagan bo‘ladi, harakatlar buziladi, qon tarkibida 
karbonat angidrid ko‘payadi. (giperkapniya) 

---

Kulrang gipoksiyaning belgilari: terio‘avatlari kul rangga kiradi, nafas olishi 
kuchayadi, yurak-tomir sistemasida o‘zgarishlar sodir bo‘ladi, hushdan ketish 
kuzatiladi va kislorod etishmovchiligi rivojlanadi, qon tarkibida karbonat angidrit 
miqdori kamayib ketadi. Bunday holatlar bug‘uvchi ta’sirga ega bo‘lgan zaharli 
moddalardan zaharlanganda, terida paydo qiluvchi zaharli moddalardan nafas 
olganda vujudga keladi.
Sun’iy nafas oldirish usullari 
 
Nafas to‘xtashi belgilari: og‘iz va burunda havo oqimining yo‘qligi, ko‘krak 
qafasining ko‘tarilib tushmayotganligi kabilarda ifodalanadi. 
Sun’iy nafas oldirish uchun bemor chalqancha yotqiziladi. Og‘zini ochib 
tozalanadi, tish protezlarni olinadi. Boshni orqaga engashtirib, til halqumni 
yopmasligiga e’tibor beriladi. Sun’iy nafas oldirish maqsadida hozir Silvestr, 
SHefer, Lobardo, Ruben usullaridan keng foydalaniladi. Sun’iy nafas oldirishning 
eng ko‘p tarqalgan usullaridan biri Silvestr usulidir. Bu quyidagicha bajariladi: 
Bemor chalqancha yotqizib qo‘yiladi. Sun’iy nafas oldiradigan odam bemorning 
bosh tomoniga o‘tib, uning ikki bilagidan tutadi. Qo‘llarini yuqoriga ko‘tarib, bosh 
tomoniga keltiradi. Bunda ko‘krak qafasi kengayadi va bemor nafas oladi. 
Bemorning qo‘llarini tezlik bilan pastga tushirib, ko‘krak qafasining pastki qismiga 
bosiladi va nafas chiqariladi. Bunday harakat ritmik ravishda minutiga 16-18 
marta takrorlanadi va nafas olish yaxshilanguncha davom ettiriladi. 
Asfiksiya vaqtida SHefer usulidan ham foydalanish mumkin. Bunda bemor 
qorni bilan yotqiziladi. YOrdam beruvchi bemor dumbasiga o‘tirib oladi va qo‘llari 
bilan bemor ko‘krak qafasining pastki qismini bosadi - natijada bemor nafas 
chiqaradi. Ko‘krak qafasini bosish to‘xtatilgach, u asl holatiga qaytadi, nafas 
olinadi. Qovurg‘alar chetini qo‘l bilan yuqoriga ko‘tarish va uni kengaytirish nafas 
olish jarayonini yaxshilashga yordam beradi. Bunday harakat minutiga 16-18 
marta takrorlanadi.