Мавзу: болалар боғчасида тасвирий фаолият машғулотларини ташкил этиш ва уюштириш

Bolalarning tasviriy faoliyatlarining rivojlantirish vazifalari.
O‘z navbatida boshqa ta’lim–tarbiyaviy ish bo‘lishlarining vazifalari bilan chambarchas bog‘liq. Tasviriy faoliyat mashg‘ulotlarini o‘tishda tarbiyachi bolalarning boshqa faoliyatlarida olgan bilimlarga tayanadi.
Bolalar tasvirlamoqchi bo‘lgan predmet xaqida tasavurga ega bo‘lsalar, rasm, loy, applikatsiya ishlarida samarali natijalarga erishish mumkin. Tasviriy faoliyat turlarining bolalar o‘yini bilan bog‘liqligi. O‘yin bola xayotida katta o‘rin egallaydi. Maktabgacha ta’lim muassasasidagi turli xil o‘yinlar o‘tkaziladi: mazmunli–rolli, dramalashtirish, didaktik va harakatli.
Har qanday o‘yin bolaga zavq bag‘ishlaydi. Shunday ekan, tasviriy faoliyat ham o‘yin bilan bog‘lab borilsa, u bolalarga qiziqarli va yoqimli bo‘ladi va emotsional javobni uyg‘otadi, bu esa bolalar ishlarini sifatini yaxshi ta’sir etadi. Mashg‘ulotlarda o‘yinli xolatlarni tashkil etish yaxshi natijalar beradi. Bolalar bunday mashg‘ulotlarda erkin harakat qiladilar. O‘yin usuli barcha guruxlarda qo‘llaniladi. Bu usul yordamida yengil quvnoq muxit yaratadi. Bolalarning mashg‘ulotga qiziqishi ortadi, tasviriy faoliyat ko‘nikma va malakalari samaralilik egallaydi. O‘yin shaklida o‘tadigan mashg‘ulot bolalarni qamrab oladi, ularning estetik, axloqiy jixatdan tarbiyalanishlariga yaxshi ta’sir ko‘rsatadi.
Rasm, loy, qirqib yopishtirish o‘yinchoq orqali o‘yin bilan bog‘langan bo‘ladi. O‘yinchoqni chizish, yasash, qirqib–yopishtirish barcha yosh gurux bolalarida zavq uyg‘otadi, o‘yinchoqlarni tasvirlash bo‘yicha mashg‘ulotlar yil davomida bir necha o‘tkazilishi mumkin. Lekin ularning shakli turlicha bo‘lishi zarur. Bolaning xayotida mazmunli–rolli o‘yinlar muhim o‘rin egallaydi. Shuning uchun tasviriy faoliyatning o‘yin bilan bog‘lanishi bolalar tarbiyasida katta ahamiyatga ega. Mazmunli–rolli o‘yinlarni mashg‘ulot mazmuniga kiritish bolaning tasvirlash faoliyatga qiziqishini, bajarayotgan ishining sifati yaxshilaydi.
O‘yin obrazlarini tasviriy, quruq rasm chizish, loydan yasash, qirqib yopishtirish ishlaridan ko‘ra bolalar uchun qiziqarlidir. Bolaning kechinmalariga o‘yin bo‘yoq beradi. Bola o‘z o‘yinli rasmlarida to‘la va yorqin ifodalanishiga intiladi. Tarbiyachi esa bolaga bunda yordam berishi kerak. Rasm, loy, qirqib yopishtirish bilan drammalashtirib, o‘yinlarini uyg‘unlashtirib olib borish, bolalarni har tomonlama rivojlantirishdek, vazifani amalga oshirishga katta imkoniyat yaratadi. Drammalashtirish o‘yinlar uchun ko‘pgina narsalarni bolalarning o‘zlari yasashlari mumkin: dekoratsiya yoki uning qismlari, kostyum detallari, maskalar. Tarbiyachining rasm, qirqib–yopishtirish mashg‘ulotida bolalarga o‘ynagan o‘yinlarini tasviriy topshirig‘ini berish, ularda tasviriy faoliyatga jonli qiziqishini uyg‘otadi. Tasviriy faoliyatning drammalashtirish o‘yini bilan birlashtirib, olib borish o‘rta guruhdan boshlanadi. Rasm, loy, qirqib–yopishtirish mashg‘ulotlarida bolalarga qaxramonlar obrazlarini ifodalab berish vazifasi topshiriladi. O‘ynagan harakatli o‘yinlarini tasviriy taklifi bolalarda zavq uyg‘otadi. Bu o‘yinlarni mazmunini faqatgina rasmda emas, balki qirqib yopishtirish uchun ham oson tasviriy mumkin. Didaktik o‘yinlar jarayonida bolalar predmetning belgilari, rangi, shakli, to‘zilishini, kattaligini va boshqalar xaqidagi bilimlarini mustaxkamlab boradilar xilma–xil sensor tajribaga ega bo‘ladilar, tevarak–atrof xaqidagi tasavvurlari boyidi. Didaktik o‘yinlarning o‘zi ham tasviriyning mazmuni bo‘la oladi. Bolalar qiziqish bilan didaktik materialni tayyorlaydilar. Tasviriy faoliyatning bolalarning tabiat bilan tanishtirish, nutq o‘stirish, musiqa mashg‘ulotlari bilan bog‘liqligi. Tabiat hamma vaqt tasviriy ijodiyotning mazmuni bo‘lib xizmat qiladi. Bolalarning rasmlari tabiat xaqidagi bilimlarini aniqlashtirish, mustaxkamlash uchun yordam beradi, bundan tashqari bolalarda o‘sha kasbga nisbatan estetik xis–tuyg‘ularni uyg‘otadi, bu esa xayotlarini yanada mazmunli va qiziqarli qilishga yordam beradi.
Rasm, loy, qirqib yopishtirish mashg‘ulotlarining nutq o‘stirish bo‘yicha olib boriladigan ish bilan o‘zaro bog‘liqligi juda muximdir. Nutq o‘stirish mashg‘ulotlarida bolalarga ertak, xikoya o‘qib berishadi, she’rlar yod oldiradilar. Bolalarda bu ishlar davomida obrazli tasavvur shakllanadi va ular ertak va she’rdagi obrazlarni o‘zlaricha tasvirlab, unga nisbatan munosabatlarini bildirishga intiladilar. Bunda tasviriy faoliyat mashg‘ulotlari qo‘l keladi, bu mashg‘ulotlar davomida bundan tashqari nutq boyligini o‘stiriladi, uni obrazli ifodalar boyitib boriladi.
Tasviriy faoliyat va musiqaning uzviy bog‘liqligini ham bolalarning estetik, ijodiy taraqqiyotiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Bog‘cha yoshdagi bolalarga musiqali asarni tasvirlab berishni taklif etilsa, bu taklif ularda jonli qiziqishni uyg‘otadi. Bu bolalarda ijodiy izlanish, mustaqillik kompozitsiyasini tuzish qobiliyatlarini o‘stiradi. Bolalarning tasviriy faoliyatlarini tasviriy san’at asarlari bilan uyg‘unlashtirib olib borish muxim ahamiyat kasb etadi. Bolalar tasviriy san’at namunalarini kuzatib borar ekanlar, ular rassomlarning ijodi bilan kengroq tanishib qolmay, surat chizishda mazmun, rang, shakl tanlashda muxim ko‘nikmalarni egallab oladilar, san’at go‘zalligini, boyligini ko‘ra bilishga o‘rganadilar. Shunday qilib, maktabgacha ta’lim muassasasida tasviriy faoliyatni boshqa faoliyat turlari bilan qo‘shib olib borish bolalar xayotini boyitadi va tarbiyaviy ish samaradorligini yanada oshiradi. Yana bir muhim tomoni shundaki, o‘yinlarda, zal va guruh xonalarini bezashda bolalarning ishlari kerak, ya’ni bolalarning ishlari ularning xayotida kattagina joy egallashi kerak.