Mavzu: bolalar nevroz

YO’TAL — BOLALARDA VA KATTALARDA. YUZAGA 
KELISH SABABLARI, YO’TALGA QARSHI DORILAR VA 
XALQ TABOBATI 

---

Yo’tal
— organizmning o’ziga xos bo’lmagan himoya reaktsiyasidir. 
Uning vazifasi nafas olish yo’llarini balg’am, chang yoki yot narsalardan 
tozalashdir. Agar yo’tal kuzatilsa, kishi birinchi navbatda nafas olish 
tizimi kasalliklari haqida o’ylaydi. Aslida bu alomat boshqa a’zolar 
shikastlanganda ham sodir bo’lishi mumkin. Nafas yo’llarining shilliq 
qavati yuzasida yo’tal retseptorlari joylashgan. Qo’zg’atuvchi omil ta’siri 
ostida bu hujayralar faollashadi. Olingan ma’lumot retseptorlardan asab 
tolalari bo’ylab uzunchoq miyada joylashgan yo’tal markaziga yetib 
boradi. Bu yerda olingan ma’lumotlar tahlil qilinadi. Keyinchalik, undan 
chiqadigan asab tolalari orqali qovurg’alararo, diafragmal, qorin 
mushaklariga signal yuboriladi. Mushaklar qisqarishi yot moddalarni 
nafas yo’lidan chiqarib yuborishga olib keladi. Yo’tal shamollash fonida 
yuzaga kelishi va bir haftadan so’ng yo’qolishi mumkin. Ba’zida yo’talish 
insonni uzoq vaqt davomida bezovta qiladi va bu alomatning sababi aniq 
bo’lmaydi. Yo’talning davomiyligi juda muhim xususiyatdir. Uning 
davom etishi vaqtiga qarab, uchta yo’tal turi tasniflanadi: 
NEVROZNING BOSHQA KASALLIKLAR VA 
ALOMATLAR BILAN ALOQASI BOSH OGRIGI:

---

Bosh ogrigi turli xil aqliy holatlarda va kasalliklarda uchraydi. Odatda u 
emotsional zoriqish yoki oz his-tuygularni bostirish (masalan gazabni) 
hollarida paydo boladi. Bundan tashqari, bosh ogrigi gallyutsinator 
(psixalgiya) bolishi mumkin. VEGETOTOMIRLI DISTONIYA 
Vegetotomirli distoniya bu vegetativ asab tizimi faoliyatining 
buzilishidir. Aqlga boysunadigan va mushaklarni boshqaradigan somatik 
nerv tizimidan farqli olaroq, vegetativ asab tizimi avtomatik ravishda 
ishlaydi va organizmning azolari va tizimlari faoliyatini taminlaydi. Xavf 
tugilganda vegetativ asab tizimi xavfni yengish uchun organizmning 
kuchlarini safarbar qiladi (masalan, qon bosimini oshiradi). Agar odam 
tez-tez xavfli deb hisoblangan vaziyatga faol javob qaytara olmasa 
(masalan, ijtimoiy omillar tufayli) va ozining xavotirini bostirishga 
majbur bolsa, shuningdek, xavfli bolmagan kop vaziyatlar unda qorquv 
hissini uygotsa (yoki u panik xujumlardan aziyat chekayotgan bolsa), 
avtonom asab tizimi notogri ishlay boshlaydi, xatolar toplanib boradi va 
muvozanatning yoqolishi yuzaga keladi, bu VTDning bevosita belgilari 
bilan bir qatorda turli azolar ishining buzilishiga sabab boladi. PANIK 
BUZILISHLAR, FOBIYA, TASHVISH HISSI Turli xavotirli buzilishlar 
(panik xujumlar, fobiya, doimiy tashvish) odatda nevroz bilan birga 
kechadi. 

---