Mavzu. Bozor sharoitlarida moliyaviy resurslarni shakllantirish va ulardan foydalanish
Yüklə 69,6 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
6- MAVZU. BOZOR SHAROITLARIDA MOLIYAVIY RESURSLARNI SHAKLLANTIRISH VA ULARDAN FOYDALANISH Reja : 6.1. Xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarning moliyaviy resurslari va kapitali 6.2. Xo‘jalik yurituvchi sub’ekt moliyaviy resurslaridan foydalanish samaradorligi 6.1. Xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarning moliyaviy resurslari va kapitali Xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarning moliyaviy resurslari ulardagi resurslarining bir qismi bo‘lib, bu resurslar pul shaklida amal qiladi. Resurslarning pul shaklida amal qilishi moliyaviy resurslar mohiyatan tavsifining ajralmas qismi hisoblanib, bu narsa ularni xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarning boshqa resurslari ko‘rinishlaridan, xususan, ishlab chiqarish vositalari (dastgohlar, mashinalar, xom- ashyo va materiallar, ishlab chiqarishga mo‘ljallangan binolar va shunga o‘xshashlar)dan farq qiladi. Buni inobatga olgan holda xo‘jalik yurituvchi sub’ekt vositalarining «pul shakli» va «pul qiymati» tushunchalarini farqlamoq lozim. «Xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar vositalarining pul qiymati» tushunchasi, odatda, pul mablag‘larining o‘zini emas, balki turli maqsadlar uchun mo‘ljallanilgan vositalar va fondlar (masalan, asosiy fondlar)ning qiymat jihatidan baholanishini anglatadi. Pulga sotib olinganligiga qaramasdan ishlab chiqarish vositalari (yuqoridagi dastgohlar, mashinalar, xom-ashyo va materiallar, ishlab chiqarishga mo‘ljallangan binolar va shunga o‘xshashlar) haqiqatda ular pul emas va pul hisoblanmaydi. Ishlab chiqarish fondlarini qaytadan pul shakliga aylantirish uchun, avvalo, ularni sotish kerak. Bu holda esa, o‘z navbatida, mol-mulkning balansda aks ettirilgan qiymat baholari emas, balki haqiqatdagi bozor baholari harakatga tushadi. Moliyaviy qiyinchiliklar va bankrotlik xavfi ostida vujudga keladigan bunday vaziyatlar xo‘jalik yurituvchi sub’ektni yomon oqibatlarga, xususan, mablag‘lar va resurslarning yo‘qotib qo‘yishiga olib kelishi mumkin. Holbuki, halqaro amaliyotdagi ma’lumotlarga ko‘ra bankrotga uchragan xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar tugatilayotgan paytda unga tegishli bo‘lgan aktivlar qiymatining 40 foizdan ortiq bo‘lmagan qismini olishga muvaffaq bo‘linishi mumkin. Shu munosabat bilan hatto, sog‘lom bozor aylanmasida, ya’ni talabga ega bo‘lgan tayyor mahsulot realizatsiya qilinganda ham u faqat sotilganidan so‘ng pul mablag‘iga aylanadi. Ishlab chiqarish jarayonini yangidan boshlash va rivojlantirishga mo‘ljallangan xo‘jalik yurituvchi sub’ektning moliyaviy resurslari bu pul shaklidagi uning kapitalidir. Mehnat vositalari, predmetlari va natijalariga aylangan moddiy- buyumlashgan kapital, ishlab chiqarish jarayoni ishtirokchilarining jismoniy va intellektual qobiliyatlaridan iborat bo‘lgan inson kapitali kapital mavjudligi va harakatining boshqa pulsiz shakllari hisoblanadi. Prinsip jihatidan, takror ishlab chiqarish jarayonining doiraviy aylanishiga kiritilgan va uning egasiga daromad keltiruvchi har qanday mulkiy va intellektual boylik kapital bo‘lishi mumkin. Tijoriy xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarning moliyaviy resurslari dastlab (birlamchi holda) ular ta’sis kapitalining bir qismini pul shaklida qo‘yish va shuningdek, boshqa shaxslar va tashkilotlardan maqsadli moliyalashtirish va subsidiyalar ko‘rinishida kelib tushgan pul mablag‘lari qismi hisobidan shakllantiriladi. Ta’sis kapitalining pulsiz qismi (sanoat va intellektual mulk ob’ektlari, ulardan foydalanish huquqlari va boshqalar) esa, xuddi maqsadli tushilmalar singari, agar ular pul ko‘rinishida qo‘yilmagan bo‘lsa, ularni xo‘jalik yurituvchi sub’ektning moliyaviy resurslari tarkibiga kiritish maqsadga muvofiq emas. Dastlabki (birlamchi) kapitalning ishlab chiqarishga investitsiya qilinishi tovar-pul doiraviy aylanishi jarayoni kengayishini boshlab beradi. Uning pul shaklidagi yakuni sifatida xo‘jalik yurituvchi sub’ektning pul tushumi maydonga chiqadi. O‘z navbatida, tushum xarajatlarni moliyalashtirish va kengaytirilgan takror ishlab chiqarish jarayonini davom ettirishni ta’minlovchi bir necha pul mablag‘lari fondlariga bo‘linadi. Umumiy tarzda, formula orqali buni quyidagicha ifodalash mumkin: Yüklə 69,6 Kb. Dostları ilə paylaş:
|