Mavzu: bug’doy. YUMSHOQ VA QATTIQ bug’doy turlari va farqlari

The theme: wheat. YUMSHOQ VA QATTIQ BUG’DOY TURLARI VA FARQLARI.

Teacher: N.A.Mamadjonova

Main literature -Асосий адабиётлар

• Х.Атабаева, О.Қодирхўжаев-Ўсимликшунослик, Т.Янги аср авлоди, 2006, 298 б
• Х.Атабаева ва бошқ-Ўсимликшунослик - Т.Мехнат, 2000.
• Орипов Р, Халилов Н – Ўсимликшунослик – Т.2008

Wheat-Bug’doy

Bug’doy Triticum L avlodiga mansub bo’lib, juda ko’plab turlari bor. P.M. Jukovskiyning 1971 yilda nashr etilgan «Kulturnыe rasteniya i yeyo sorodichi» («Madaniy o’simliklar va ularning avlodlari») nomli kitobida bug’doyning ekiladigan madaniy, shuningdek, yovvoyi holda o’sadigan turlaridan 24 tasi ta’riflangan.

Bug’doy

Butun yer yuzida va O’zbekistonda yumshoq va qattiq bug’doy eng ko’p tarqalgan.

Yumshoq va qattiq bug’doylar ishlab chiqarishda muhim ahamyatga ega, shuning uchun ularning bir- biridan farq qiladigan o’ziga xos belgilarini bilish zarur.

Yumshoq bug’doyni boshog’iga qarab qattiq bug’doydan ajratish eng oson, bularni doniga qarab bir-biridan ajratish esa bir muncha qiyin bo’ladi.

Bug’doy

Bu turlarni doniga qarab bir-biridan farq qilishda donining shakli va uchidadagi popugining tabiyati eng tavsifli belgi bo’lib hisoblanadi.

Donining shishasimonligi navga, yetshitirilish sharotiga qarab ko’p darajada uzgarib turadi, Shuning uchun qattiq va yumshoq bug’doy donini bir-biridan ajratib turadigan bu belgi uncha qat’iy emas.

1-Yumshoq bug’doy. 2-Qattiq bug’doy.

O’zbekistonda rayonlashtirilgan bug’doy navlarining tavsifi.

• Kuzgi va baxorgi bug’doy navlarini ko’pchiligi kuzda xam, baxorda xam eksa bo’ladigan jaydari yumshok bug’doylar jumlasidan bo’lib, O’rta Osiyo ekologik guruxiga kiradi. Ular past buyli bo’lib o’sib, boshog’i siyrak dag’al bo’lishi, asosan doni to’kilmaydigan, qiltiqli boshoq chiqarashi, qiyin yanchilishi, yirik ko’pincha doni shishasimon bo’lishi bilan tavsiflanadi.

Kuzgi yumshoq bug’doy:

• Andijon-2 Andijon-4, Baltazar, Bobur, Bo’zsuv-1, G’ayrat, Gvadalepu, GK-Kata, Grekum-439, Delta, Do’stlik, Zumrad, Intensivnaya, Kranovodopadskaya-210, Kukbulak, Kupava, Krasota, Knyajna, Kroshka, Madaniyat, Marjon, Mars-1, MV-16,Oq-bo’gdoy, Polovchanka, Sanzar-4, Sanzar-6, Selyanka- Odesskaya, Selyanka, Starshina, Suasson, Tezpishar, To’roqo’rg’on, Tribor, Uzbekistan, Unumli-bug’doy, Umanka, Chillaki, Xosildor, Exo, Yugtina, Yanbash.

Kuzgi qattiq bug’doy navlari:

• Aleksandrovka,
• Istiqlol,
• Karlik-85,
• Lukurum-3,
• Lekurum-21,
• Marvarid,
• Makuz- 3,

Andijon-2.

• Nav Andijon don va dukkakli ekinlar ilmiy tekshirish instituti va Krasnodar qishloq xo’jalik ilmiy tekshirish instituti bilan xamkorligida Kupava navidan qayta tanlash yo’li bilan yaratilgan.
• Mualliflar Kolesnikov F.A, Maymisov V.V, To’lanov R, Eshmirzaev K, Djalolov T, Qasimov O.
• 2003 yildan Andijon, Buxoro, Samarqand, Surxondaryo viloyatlarining sug’oriladigan yerlarida kuzgi muddatlarida ekish uchun Davlat reyestriga kiritilgan.
• Biologik kuzgi.
• Boshog’i naysimon, o’rtacha uzunlikda va zichlikda, oq rangli. Boshoq qipig’i cho’zinchoq ovalsimon, kam tomirlangan. Doni och qizildan qizilgacha, yarim cho’zinchoq, o’rtacha yiriklikda, 1000 ta donasining vazni 39,2-46,5 g.

davomi

• Nav o’rta bo’yli. Yotib qolishga chidamli va to’kilishga bardoshli (5,0) ball) qishga chidamli. Vegetatsiya O’zbekistoninng janubiy viloyatlarida 187 kun, qolgan viloyatlarida 205-237 kun.
• O’rtacha don xosildorligi 2000-2004 sinov yillari 45,0-58,3 tsentner. Yuqori don xosili Andijon viloyati Oltinko’l nav sinash shaxobchasida 68,0 tsentnerni tashkil etdi.
• Sinov yillari nav qishloq xo’jalik kasalliklari va xashoratlari bilan kuchsizdan o’rtacha darajada 20% gacha zararlandi.
• Navning texnologik va non yopish sifati qoniqarli darajada 2,0 -3,0 ball. Oqsil miqdori-11,3%, kleykovina 26-28,0%.

,

Эътиборингиз учун

рахмат!!!