Mavzu: davlat organlarining turlari: markaziy va boshqaruv organlari: oliy va maxalliy vakillik organlari

Siyosiy normalar – jamiyatni boshqarish jarayonida siyosiy hokimiyat sub’ektlarining o‘zaro va shaxslar bilan bo‘ladigan munosabatlarini tartibga soluvchi qoidalar. Ayni paytda jamiyatda yuz beradigan siyosiy tortishuvlarni hal
etishda siyosiy normalar bilan birga huquq normalarining ham o‘rni va
roli muhimdir. Shu bilan birga, bugungi kunda dunyoda globallashuv jarayonlari ta’siri ostida insonlarning fikrlari, qarashlari o‘zgarib bormoqda. Huquq ham siyosiy mazmun kasb etib qolmoqda. Biroq siyosiy va huquqiy normalar o‘rtasida muvozanat bo‘lishi zarur”.
Siyosiy normalar - siyosiy hayot subyektlarining (sinflar, millatlar va boshqalar) xatti-harakatlarini, partiyalar, ijtimoiy guruhlar o'rtasidagi siyosiy, davlat hokimiyati to'g'risidagi munosabatlarni tartibga soluvchi normalar. Ushbu me'yorlar siyosiy tizimning alohida elementlari, xususan, davlat, partiyalar, ijtimoiy harakatlar va boshqalar o'rtasidagi munosabatlarni tartibga solish kabi o'z xususiyatlarini aniq ko'rsatib beradi.
Aniqrog'i, ushbu normalarning tabiati va xususiyatlari quyidagicha ifodalanadi:
- ular siyosiy deklaratsiyalarda, davlatning konstitutsiyalarida, siyosiy partiyalarning, harakatlarning dasturiy hujjatlarida qayd etilgan;
- siyosatda muayyan maqsadlarga erishish uchun asos bo'lib xizmat qiladi;
- siyosiy me'yorlardan foydalanadigan sub'ektlarga o'zlarining siyosiy manfaatlarini anglaydigan va siyosiy muammolarni hal qiladigan fuqarolar va tashkilotlar kiradi;
- har qanday siyosiy birlashma doirasida ham, undan tashqarida ham (boshqa partiyalar bilan munosabatlar sohasi) amalga oshirilishi mumkin;
- Ularni amalga oshirish samaradorligi ko'p jihatdan mamlakatdagi, mintaqadagi va hokazolardagi o'ziga xos siyosiy vaziyatga bog'liq.
Diniy normalar – shaxslarning ibodatga, muayyan din hukmron mafkura bo‘lgan mamlakatlarda esa o‘zaro muomalasiga oid munosabatlarni ham tartibga solishga qaratilgan qoidalar.
Diniy me'yorlar - turli cherkov konfessiyalari tomonidan o'rnatiladigan va dindorlar uchun majburiy bo'lgan qoidalar. Ular diniy kitoblarda (Injil, Talmud, Qur'on va boshqalar), cherkov jamiyatlari tomonidan qabul qilingan aktlarda, ruhoniylarning yig'ilishlarida va diniy kitoblarning sharhlarida mavjud. Bunday qoidalar marosimlar, cherkov xizmatlari va ro'za tutishni boshqarishni boshqaradi. Ko'rib turganingizdek, diniy norma ijtimoiy normaning barcha zarur xususiyatlariga ega. Quyidagi xususiyatlar shundan dalolat beradi:
- bunday norma dindorlarning xatti-harakatlariga namuna bo'lib xizmat qiladi, ma'lum munosabatlarning namunasi (standarti) sifatida, xususan, turli xil ibodatlarda va hk.;
- uning ko'rsatmalari ma'lum bir kishiga tegishli emas, balki ma'lum bir din izdoshlari guruhiga taalluqlidir;
- bunday me'yorlar ko'pincha axloqiy mazmunda farq qiladi, masalan, Eski Ahddagi amrlar - ota-onangizni hurmat qilish va hk.;
- diniy normalarda ruxsatnomalar, majburiyatlarni bajarish, ayrim taqiqlar bo'lishi mumkin.
Umuman olganda, diniy normalar ming yillar davomida shakllangan odamlarning ijtimoiy muloqot tajribasini jamlaydi, deyish mumkin.
Va nihoyat, ijtimoiy me'yorlarning yana bir turi - bu qonuniylikning ustuvorligi, uning xususiyatlari quyidagi bayonda ochib beriladi.
Qadim zamonlardan beri odamlar murosasiz kurash har tomonga zarar etkazishini tushunib etishdi. Bahslashayotgan tomonlar o'rtasidagi nizolarni hal qilish uchun ular yoshi va tajribasi tufayli adolatli chiqish yo'lini taklif qiladigan ota-bobolarga yoki oqsoqollarga murojaat qildilar. Ushbu "sudyalar" munozarali masala bo'yicha keyingi yurish-turishni belgilab beradigan taniqli imperativni berishdi. Bahslashuvchilarga quyidagilar zarur:

• 
  1) ularning har biri qila oladigan narsalar, ya'ni. u nimaga haqli;
  
• 
  2) qanday harakatlar taqiqlangan, ya'ni. u huquqiga ega emas;
  
• 
  3) nizolashayotgan tomonlar rioya qilishi shartligi.
  

Sudyaning qarori tortishuvlarga ta'sir qildi, bu hokimiyatga ishonish va uning hukmronligining adolati bilan izohlanadi. Bir paytlar adolatli deb topilgan imperativ asta-sekin bunday nizolarni hal qilishning umumiy qoidasiga aylanadi. Bunday nizolarni oldini olish uchun bunday qoidalar bilan tanishib chiqish kifoya har qanday vaziyatda nima ruxsat etilgani va nima taqiqlanganligi ma'lum bo'ladi.