Mavzu: Dialektika-rivojlanish haqidagi ta’limot Guruh: 7-20 Bajardi: Ilhomova J

Ichki va tashqi ziddiyatlar.

Ichki ziddiyatlar – ushbu obyektning qarama-qarshi tomonlarining kurashidir. Ichki ziddiyatlar misoli: davlatdagi iqtisodiy ziddiyatlar. Ichki ziddiyatlar obyektning rivojlanish dvigateli hisoblanadi, uning o’zgarishlarida asosiy yo’nalishlarni belgilaydi. Obyektni bilish uchun uning ichki ziddiyatlarini aniqlash lozim. Makkorona tarzda talqin etiladigan tarixiy voqealarni tahlil qilishda ichki ziddiyatlarni aniqlash muhim ahamiyat kasb etadi.

Tashqi ziddiyatlar – bu obyektning boshqa obyektlar, uni o’rab turgan atrof-muhit bilan ziddiyatli munosabatlar. Tashqi ziddiyatlarga davlatlar o’rtasidagi ziddiyatlar misol bo’la oladi. Tashqi ziddiyatlar obyektning rivojlanishiga hissa qo’shishi yoki uni to’xtatib qo’yishi mumkin, ammo, rivojlanish yo’nalishini ichki ziddiyatlar belgilaydi. Shunday qilib, misol uchun, G’arb mamlakatlarining Sovet ittifoqiga ko’rsatgan tashqi ta’siri bilan birga, uning parchalanishining asosiy sabablari hali o’rganilishi lozim bo’lgan sovet jamiyatining ichki ziddiyatlari hisoblanadi. Urushda har qanday mamlakat g’alabasining natijasi singari har doim urushda g’alaba yoki mag’lubiyatni belgilaydigan davlatning ichki tuzilishidan kelib chiqish lozim.

Asosiy va asosiy bo’lmagan ziddiyatlar.

Asosiy deb, rivojlantirishda muhim rol o’ynaydigan va boshqa barcha ziddiyatlar va obyektlarning tomonlariga ta’sir qiladigan ziddiyatlarga aytiladi.

Asosiy bo’lmaganga asosiy ziddiyatlar tomonidan hosil bo’ladigan va rivojlanishga belgilangan ta’sir ko’rsatmaydigan ziddiyatlar tegishli.

Jamiyatda asosiy ziddiyat misoli ijtimoiy rivojlanishni oldinga suradigan ishlab chiqarish kuchlari va ishlab chiqarish munosabatlari o’rtasidagi ziddiyat hisoblanadi. Jamiyat hayotining barcha sohalariga tarqalib, har qanday ijtimoiy-iqtisodiy tuzumning asosiy ziddiyatlari asosiy ziddiyatni ifoda etadigan va namoyon qiladigan bir qator asosiy bo’lmagan, ikkinchi darajali ziddiyatlarni yuzaga keltiradi. Shunday qilib, misol uchun, mualliflik huquqini amalga oshirish va qaroqchilikka qarshi kurashish bilan bog’liq bo’lgan ziddiyatlar asosiy bo’lmagan, ammo, u ishlab chiqarish kuchlari va ishlab chiqarish munosabatlari o’rtasidagi asosiy ziddiyatning namoyon bo’lishi hisoblanadi: bir tomondan texnologiya darajasi insonning ma’naviy faoliyati natijasini bepul o’zlashtirish imkonini beradi, boshqa tomondan, kapitalistik ijtimoiy-iqtisodiy tuzumning ishlab chiqarish munosabatlari har qanday mahsulot tovar shakliga ega bo’ladigan (ya’ni, almashish maqsadida ishlab chiqariladi) tovar ishlab chiqarishning eng yuqori bosqichiga asoslangan.